جهاد دانشگاهي واحد صنعتي اميركبير براي نخستين بار در كشور، با بررسي علل ناپايداري چاه‌هاي آب دشت شبستر، طرح جامع جلوگيري و رفع ناپايداري چاه‌هاي آب كشور را ارائه كرد.

مهندس عبدالله سميعي- مدير گروه معدن و محيط زيست معدني جهاد دانشگاهي واحد صنعتي اميركبير، در گفت‌و‌گويي اختصاصي با خبرنگار فناوري ايسنا، درباره اين طرح مطالعاتي گفت: طي اين مطالعه با بررسي علل اصلي ماسه‌دهي، ناپايداري و تخريب چاه‌هاي آب ناحيه شبستر توانستيم نتايج تحقيقات را به صورت راهنما و پيش زمينه براي علل مشابه ناپايداري در چاه‌هاي مناطق ديگر نيز تدوين كنيم.

وي ادامه داد: با توجه به جامع بودن اين طرح، نتايج آن براي بسياري از مراكز علمي و تحقيقاتي و اجرايي از جمله شركت‌هاي حفاري، وزارت جهاد كشاورزي، وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و شركتها و سازمان‌هاي آب منطقه‌يي، آب و فاضلاب شهري و روستايي قابل بهره‌برداري است.

به گفته سميعي، مراحل تدوين اين طرح جامع، نخست بررسي و شناخت عوامل موثر بر ناپايداري، سپس تشريح راهكارها و رويكردهاي مهندسي براي كاهش مشكلات و در نهايت ارائه يك طرح اجرايي بوده است.

وي با بيان اين كه كارفرماي اين طرح شركت آب و فاضلاب روستايي استان آذربايجان شرقي بوده است، اظهار كرد: با اينكه اين طرح حاصل مطالعات بر روي چاه‌هاي ناحيه شبستر است اما نتايج آن به هر منطقه‌اي كه احتمال تخريب چاه وجود دارد و يا چاهي در آن تخريب شده، قابل تعميم است. البته پيش ازاين نيز طرح‌هايي به صورت اجرايي براي نجات چاه‌ها انجام شده اما چون دليل علمي براي آن ارائه نشده كارايي مناسب نداشته و يا چاه پس از مدتي دوباره تخريب شده است.

به گفته اين عضو هيات علمي جهاد دانشگاهي، علل ناپايداري اين چاه‌ها، خوردگي‌هاي شيميايي و الكتروشيميايي، پوسته گذاري، طراحي نامناسب ساختار چاه و رعايت نكردن اصول و ضوابط مهندسي طي عمليات حفاري، توسعه و تجهيز چاه‌ها و در نهايت خصوصيات ذاتي سفره آب زيرزميني در اين دشت و ريزدانه بودن بستر آن تشخيص داده شده است.

سميعي درباره پيشنهادهاي پژوهشگران براي حل مشكل چاه‌هاي آب اين منطقه به ايسنا گفت: استفاده از فيلترپك مناسب، شست‌وشوي چاه، زدودن كيك حفاري و مواد ريزدانه با توجه به معيارها و شيوه هاي صحيح انجام آنها براي مقابله با مشكل ماسه‌دهي و تخريب چاه‌ها در اين ناحيه از اهميت بالايي برخوردار است. ضمن اينكه تعويض لوله‌هاي مشبك شده توسط حفاران با اسكرين‌هاي فولادي ضد زنگ (انواع سيمي با منافذ پيوسته) براي جلوگيري از ماسه‌دهي، آبدهي مناسب چاه‌ها و همچنين كاهش اثرات پوسته‌گذاري و خوردگي از ديگر نكات ضروري در طراحي ساختار چاه‌هاي اين منطقه است.

وي تصريح كرد: پيش از اين براي حل مشكل بسياري از چاه‌هاي آب كشور تنها از حفاري و تجهيز مجدد چاه استفاده مي‌شد كه چنين روشي نه تنها باعث هدر رفت زمان مي‌شد بلكه هزينه زيادي نيز براي كشاورزان و ارگان‌هاي تامين آب شهري در بر داشت.

مدير گروه محيط زيست و معدن جهاد دانشگاهي واحد اميركبير در پايان گفته‌هاي خود ابراز اميدواري كرد كه با اجراي اين طرح و با كمك تكنيك‌هاي مختلف بازسازي و نگهداري چاه‌ها و آشنايي با نكات مهندسي در طراحي ساختار چاه‌ها در حين حفاري، كشور شاهد افزايش طول عمر چاه‌ها و كاهش خسارات ناشي از كاهش راندمان باشد.

از اين طرح تحقيقاتي تا كنون يك مقاله علمي در «پانزدهمين همايش انجمن زمين شناسان ايران» و دو مقاله علمي به «نخستين كنفرانس پژوهش‌هاي كاربردي منابع آب ايران» ارائه شده است.