جلال آل احمد در دانشگاه تربیت معلم تهران
پنجمین جلسه هفتگی کارگاههای تخصصی دانشجویی شعر و ادبیات به مناسبت زاد روز جلال آل احمد با عنوان « آشنایی با سبک و آثار جلال آل احمد » با حضور داستان نویسان ، کارشناسان و دانشجویان رشته های ادبیات داستانی و زبان و ادبیات فارسی ، شب گذشته 1 آذر ماه سال جاری از سوی اداره فعالیتهای ادبی و هنری معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی واحد تربیت معلم در سالن شماره 4 این دانشگاه برگزار شد .
به گزارش روابط عمومي جهاد دانشگاهي واحد تربيت معلم، «امير سعادت روشن» ، مسئول کانون ادبی معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی واحد تربيت معلم در این کارگاه به بررسی نثر و سبک نویسندگی جلال آل احمد پرداخت و گفت : نثر آل احمد یا به تعبیر مقام معظم رهبری ، جلال آل قلم ، بزرگ ترین جنبه فرهنگی ادبی و همچنین بهترین سلاح اوست. نثر، بازتابی از ویژگی های جلال، پر جوش، مردمی و استوار، گزیده گو، صریح و تیزبین. نثر او آمیزه ای است از کلام ادبی و سنتی و زبان مردم امروز. بی گمان جلال در نثر، پایه گذار یا توسعه دهنده سبکی ادبی است؛ سبکی که بر خلاف سادگی اش، مشکل و ظریف است و تا زمانی که ظرافت های آن به خوبی درک و رعایت نشود، قلم زنی در آن، نوعی تقلید بیجاست .
وی در ادامه گفت : « او روشن فکری متعهد، نویسنده ای آگاه و مبارزی جسور در جامعه ای زیر سلطه، در روزهای خاموش و در میان مردمی ناآگاه بود که با قلمی شیوا و نثری گیرا و اندیشه ای روشن و قاطع، با فرهنگی آشنا، صداقتی کم نظیر، رویّه ای مردمی و با تکیه به غنای فرهنگی شرق و آشنا به فرهنگ غرب، درگیری های این فرهنگ را با جامعه تحت استیلا به روشنی نشان داد. هیچ مسأله با اهمیتی را نمی توان ذکر کرد که برای جامعه و دنیای زمان او مطرح شده باشد و آل احمد در مورد آن داوری پرشور، شجاعانه و انسانی نکرده باشد. کتاب "در خدمت و خیانت روشنفکران" گزارش کاملی است از زندگی جلال که سیمای فکری اش را به روشنی می توان دید. »
سعادت روشن در ادامه اظهار داشت : « جلال آل احمد را بیش تر با غرب زدگی می شناسند، کتابی که هیچ گاه کهنه نمی شود و در هر عصر و دوره ای، برای خواننده اش ملموس و خواستنی است. او غرب زدگی را مهم ترین مسأله اجتماعی ایران می دانست و نخستین ریشه های غرب زدگی را روشن می ساخت. آل احمد وظایف فرهنگیان و دانشگاهیان را گوشزد می کرد و از تلخی ها و عوارض غرب زدگی سخن می گفت و پس از بررسی نمودهای غرب زدگی، به ارائه راه حل هایی برای رهایی از آن می پرداخت. »
مسئول کانون ادبی معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی واحد تربيت معلم افزود : « کتاب خسی در میقات (سفرنامه حج جلال) هم از لحاظ سبک نگارش و هم از لحاظ درون مایه، مهم تر از سفرنامه های دیگر آل احمد است. این کتاب، سفرنامه ساده ای نیست که فقط از مناسک حج سخن بگوید؛ بلکه تأملاتی است درباره سرنوشت مسلمانان جهان اسلام و مقابله شرق و غرب، اسلام و مسیحیت و جهان صنعتی و جهان سوم. جلال خواننده را در سفر درونی و برونی با خود همراه می کند و درباره خود نیز تأملاتی دارد. او که مدتی از آیین پدری دور مانده بود، در این کتاب با برگشتی عمیق به سوی آن روی آورده است.خسی در میقات، سفر به ولایت عزرائیل، سفر روس، سفر آمریکا، سفرنامه های جلال است و سه کتاب اوزان، تات نشین های بلوک زهرا و دۥرّ یتیم خلیج یا جزیره خارک هم سفرنامه است، هم تحقیق اجتماعی و هم مطالعه زبان شناسی و آداب قومی. »
وی در ادامه کارگاه به برسی داستان کوتاه مدیر مدرسه پرداخت و گفت : « مدير مدرسه آينه تمام نمای اوضاع و احوال اقتصادی، سياسی، فرهنگی و اجتماعی آموزش و پرورش ايران در دهه چهل است . وی همچنين افزود: «آل احمد» در «مدير مدرسه» با نگاهی رئاليستی و در عين حال نقادانه به توصيف ساختار آموزش و پرورش ايران در دهه چهل میپردازد و نارسايیها و معضلات اقتصادی، سياسی، فرهنگی و اجتماعی آن را برمیشمرد. »
«سعادت روشن» در بخش ديگری از سخنانش اظهار داشت: «آل احمد» در داستان كوتاه مدير مدرسه با زبانی تند و بیپروا و آميخته با طنز به بيان نارسايیهای جامعه میپردازد. کارشناس زبان و ادبیات فارسی جهاد دانشگاهی واحد تربیت معلم درباره سبك نويسندگی آل احمد تصريح كرد:«آل احمد» دارای سبكی ساده، زيبا و در عين حال تند، بیپروا و نقادانه است و در سطح زبانی، بيانی و محتوايی با مشحضههايی چون «استفاده از طنز»،«توصيفهای ساده و جذاب»، «كاربرد افعال و اصطلاحات عاميانه»، «جملات دم بريده و مقطع»، «نثر تلگرافی و در عين حال تاثیرگذار» و «استفاده از جملات كوتاه با فعلهای ساده» از ديگر نويسندگان معاصرش متمايز میشود.
سعادت روشن در ادامه این کارگاه به بررسی مکتب ادبی رئالیسم پرداخته و گفت : « واقع گرایی یا رئالیسم ، مکتبی است در ادبیات که در اواسط قرن نوزدهم و حدود سالهای 1830 ، نخست در فرانسه به وجود آمد و از آن جا به ادبیات کشورهای دیگر راه یافت و در حقیقت اولین آثار با ارزش مکتب واقع گرایی را انوره دوبالزاک ، نویسنده معروف فرانسوی به وجود آورد . »
کارشناس زبان و ادبیات فارسی جهاد دانشگاهی واحد تربیت معلم در ادامه گفت : « پیروان این مکتب به تصویر کردن صادقانه زندگی ، به خصوص زندگی مردم طبقه متوسط و پایین اجتماع اعتقاد داشتند و مقدمات ظهور این مکتب با افول مکتب رمانتیسم و به وجود آمدن نوعی رمانتیسم اجتماعی در فرانسه فراهم آمد . »
مسئول کانون داستان نویسی جهاد دانشگاهی واحد تربیت معلم در ادامه به بیان اصول و قواعد مکتب رئالیسم پرداخت و گفت : « تحلیل اجتماعی ، مطالعه و تجسم زندگی انسان در جامعه ، مطالعه و تجسم روابط اجتماعی ، روابط میان فرد و جامعه و نیز ساختمان خود جامعه از عمده ترین اصول این مکتب ادبی است. »
سعادت روشن سپس به بیان ویژگیهای نویسندگان این مکتب ادبی پرداخت وافزود : « نویسنده واقعگرا باید در مورد جامعه و سرشت حوادث و رویدادهای آن و آنچه می خواهد توصیف کند ، مطالعه و شناخت کافی داشته باشد تا بتواند به تحلیل اجتماعی محیطی که شخصیت های خود را در آن عرصه می کند بپردازد و از طرف دیگر بتواند دنیای درونی قهرمان های داستان ها و مجموعه ویژگی های فردی آن ها را که محصول اوضاع و احوال محیط و جامعه هستند ، باز سازی کند .»
وی خاطر نشان کرد : « نویسنده واقع گرا بیهوده و بی هدف به توصیف اجتماعی و طبیعی داستان خود نمی پردازد ، آنچه نویسنده واقع گرا برای شرح و توصیف انتخاب می کند ، مسائل مورد ابتلای جامعه و رنج ها و شادی های اکثریت مردم است و تجربیات شخصی او نیز وقتی در اثر او ظاهر می شوند که بی ارتباط با حوادث و مسائل عمومی جامعه نیست.»
مسئول کانون ادبی جهاد دانشگاهی واحد تربیت معلم در ادامه با اشاره به تحولات علمی ، سیاسی و اجتماعی این دوره و تاثیر آن در به وجود آمدن شاخه های گوناگون در این مکتب ،گفت : « واقع گرایی روانشناسانه ، واقع گرایی اجتماعی و واقع گرایی جادویی از شاخه های اصلی مکتب ادبی رئالیسم هستند . »
کاظمی در ادامه به بیان ویژگی های واقع گرایی اجتماعی پرداخت و گفت : « واقع گرایی اجتماعی ، شاخه ای از واقع گرایی است که بعد از پیروزی انقلاب اکتبر (1917م) و تشکیل اتحاد جماهیر شوروی به وجود آمد و مضمون ادبیات آن انتقادی است و در واقع کار آن ، تجسم اختلاف میان خواستها و آرزوهای فرد و تضادهای اجتماعی و جدالی است که فرد بر اثر اوضاع و احوال اجتماعی با جامعه دارد . »سعادت روشن خاطر نشان کرد : « در ادبیات داستانی ایران ، جلال آل احمد ، صادق هدایت ، بزرگ علوی و احمد محمود را می توان نویسندگان واقع گرا به شمار آورد . »
٠٨:٤٧ ٠٢/٠٩/١٣٨٤