گروه مديريت فرهنگي پژوهشكده فرهنگ و هنر جهاددانشگاهي در راستاي جامه عمل پوشاندن به سياست‌هاي گروه، مبني بر انجام طرح‌هاي كاربردي و راهگشا، پژوهشي را با عنوان بررسي چگونگي گذران وقت دانشجويان انجام داده است. اين طرح كه برگرفته از الگويي بين‌المللي با عنوانstudy  Time Use مي‌باشد به كارفرمايي و درخواست معاونت فرهنگي جهاددانشگاهي انجام شده است.

آقاي دكتر كلانتري رئيس پژوهشكده فرهنگ و هنر در اين رابطه گفت:كليه فعاليت‌هاي روزانه كه از سوی افراد، زمانی، به آنها اختصاص مي‌يابد زمینه مناسب و ایده‌آلی را براي جمع‌آوري داده‌هايی از فعاليت افراد فراهم آورده است.

زمینه مورد اشاره منجر به ظهور مطالعاتی با نام گذران وقت شده است. اکنون از گذران وقت به عنوان رویکردی نسبتاً جدید در مطالعات اقتصادی و اجتماعی نام برده می‌شود.

اين رويكرد در پي پاسخ به خلاء موجود از مطالعات قبلي در زمينه محاسبه فعالیت‌های تولیدی و غیرتولیدی افراد جامعه نمایان شده است. قبلاً داده‌هاي جمع‌آوري شده مبتني بر فعاليت‌هاي روزانه، آن هم بوسيله سئوالات خاص با فهرست فعاليت‌هاي از پيش تعيين شده بود که بيشتر مواقع هم، خيلي از داده‌هاي مرتبط با شرايط ذهني و عيني كنشگر را در حين انجام يك فعاليت خاص از قلم می‌انداخت. اما امروزه مطالعات گذران وقت مبتني بر واقع‌نگاري روزانه، فعاليت‌هاي افراد را در زمينه طبیعي‌شان بررسي مي‌كنند. در يك چنين حالتي كليه فعاليت‌هاي افراد در يك دوره زماني محدود مثل هفته يا روز به همراه يك سری اطلاعات زمينه‌اي غنی دريافت مي‌شود.

اکنون مطالعات گذران وقت بگونه‌اي پيش مي‌رود كه حتي ساده‌ترين شكل از اين دست مطالعات، مقياس‌هاي اندازه‌گيري تعيين‌كننده‌اي از مشغله‌ها را که با سطح وسيعی از فعاليت‌های روزانه افراد ارتباط دارند نظير كارهاي با دستمزد، كار خانگي، نگهداري از بچه، آموزش، خوابيدن، خوردن، روابط با ديگران، بازي، ورزش، استفاده از رسانه و ... فراهم می‌آورند.

چنانکه بر داده‌هاي گذران وقت، داده‌هاي تكميلي‌تري همچون محل انجام فعاليت و افراد همراه در حين فعاليت، به داده‌هاي مربوط به نوع فعالیت‌های افراد افزوده شوند، يافته‌هاي كاربردي‌تري حاصل خواهد شد.

داده‌هاي افزوده شده فرصتي را براي گسترش و پيشرفت اندازه‌گيري فعاليت‌ها و روابط انساني همچون تغييرپذيري يا تحرك‌پذيري، استفاده‌هاي زيرساختي، توانمندي اجتماعي و ساير پديده‌هاي اجتماعي حاصل از آن ايجاد مي‌كند

همچنین يافته‌هاي حاصل از داده های گذران وقت می توانند بعنوان زمینه‌ای برای اندازه‌گيري كيفيت زندگي و نیز توسعه و تقویت مقياس‌هاي مرتبط با زمينه‌هاي زندگي روزمره مطرح شوند.

با انجام مطالعات گذران وقت و با فراهم آوردن اطلاعات زمينه‌اي درباره اينكه، مردم در طی شبانه روز چه كار مي‌كنند؟ ماهيت انجام وظايف، زمينه‌هاي محيطي_ فیزيكي و اجتماعي، سطح فشارهاي تجربه شده و درك مطلوبيت (خشنودي) نيز بدست مي‌آيد. بطوريكه مجموع اين اطلاعات مي‌تواند زمينه مناسبي براي فهم مسائل رفتار انساني و همچنين براي راهنمايي برنامه‌ريزي در ابعاد مختلف و توسعه سياسي فراهم آورد.

با این تفاسیر، به جرأت مي‌توان گفت در حال حاضر روش‌هاي مطالعه گذران وقت بعنوان يك ابزار توانمند براي جستجو اطلاعات مهم، آن هم براي جستجوي يك سري اهداف متنوع شناسايي الگوي مصرف وقت، فهم رفتار يا ساختار اجتماعي در يك جامعه خاص و حتي توصيف و مقايسه عملكرد نقش‌هاي مختلف، از جمله بررسي رابطه بین گذران وقت و فرهنگ‌ها، سبك زندگي، شناسايي نياز براي كالاها و خدمات، فقر و نيز شناسايي نياز گروه‌هاي خاص نظير سالخوردگان، جویندگان كار و اشخاص ناتوان اقتصادی و اخيراً نيز در مورد شاخص‌هاي انزواي اجتماعي نظير كيفيت زندگي و میزان خوشبخت بودن افراد مورد استفاده قرار گيرد.

 مقدم عضو هيأت علمي پژوهشكده فرهنگ و هنر و مدير طرح گفت:با در نظر گرفتن اين اهداف طرح چگونگی گذران وقت دانشجویان با 1173 نمونه از دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران در اسفندماه 1389 به اجرا درآمد.

بر اساس نتایج بدست آمده، در بین فعالیت‌های شبانه‌روزی دانشجویان، زمان سپری شده برای نگهداری و مراقبت - ساعاتي كه صرف خوابيدن، استراحت كردن،‌ نظافت و فعاليت‌هاي شخصی مي‌شود- حدود 5/11 ساعت (03/681 دقیقه)، فعالیت‌های آموزشی و فراگیری حدود 5/8 ساعت (11/379 دقیقه) و در نهایت استفاده از وسایل دیداری شنیداری حدود 3 ساعت (71/153 دقیقه)، بیشترین زمان را به خود اختصاص داده است.

جزييا‌ت بيشتر در مورد فعاليت‌هاي آموزشي كه از مهمترين فعاليت‌هاي دانشجويان محسوب مي‌شود اين است كه دانشجويان در طول شبانه‌روز حدود 3 ساعت (8/167 دقیقه) به آموزش رسمی و حضور در كلاس، بیش از 2 ساعت (133 دقیقه) به مطالعه دروس و انجام تکالیف درسی خارج از ساعات رسمي آموزش و بطور متوسط حدود 9 دقیقه در شبانه روز به مطالعه اضافی و غیردرسي اختصاص می‌دهند كه در این بین، در طول شبانه‌روز آنها 45 دقیقه از وقتشان را صرف رفت و آمد مربوط به آموزش و فراگیری می‌کنند.

از ديگر يافته‌هاي تحقيق مي‌توان به داده‌هايي اشاره داشت كه نشان مي‌دهد دانشجو در طول شبانه‌روز وقت خود را با چه كساني سپري كرده است. در اين خصوص بيشترين زمان از سوي دانشجويان با 60/51 دقیقه به دوستان اختصاص يافته است كه اين امر نشان از جايگاه دوستان و همكلاسي‌ها در تعاملات روزانه دانشجويان دارد. همچنين يافته‌ها نشان مي‌دهد دانشجويان بطور متوسط 12 دقیقه از شبانه‌روز را با والدین و با جمع خانواده خود می‌گذرانند.

در مورد ساير فعاليت‌ها، دانشجویان بطور متوسط 53 دقیقه در شبانه روز صرف تماشای تلویزیون می‌کنند و سهم رادیو و موسیقی فقط در حدود 5/3 دقیقه در طول 24 ساعت شبانه‌روز است. دانشجویان بطور متوسط 68 دقیقه در شبانه‌روز را صرف کار با رایانه می‌کنند که از این بین 42 دقیقه اختصاص به جستجو و کارهای علمی دارد و 26 دقیقه صرف استفاده تفریحی و ارتباطات مجازی می‌شود.

در مورد سهم فعاليت‌هاي انفرادي و فعاليت‌هاي جمعي دانشجويان در طول شبانه‌روز، مي‌توان گفت 44 درصد از فعاليت‌ها و زمان‌هاي سپري شده در 24 ساعات شبانه‌روزي دانشجويان (10 ساعت و نيم) بصورت انفرادي صرف شده است.

ناگفته نماند اطلاعات مورد اشاره، تنها گوشه‌اي از يافته‌هاي طرح مطالعاتي چگونگي گذران وقت دانشجويان مي‌باشد كه به آن اشاره شد، اطلاعات جزيي‌تر و بيشتر در گزارش طرح در كتابخانه پژوهشكده فرهنگ و هنر براي علاقه‌مندان موجود مي‌باشد..الف/ر