نشست«اقتصاد نشر»در معاونت فرهنگي جهاددانشگاهي برگزار شد
نشست سازمان انتشارات جهاد دانشگاهي با عنوان «اقتصاد نشر» به مناسبت نوزدهمين دوره هفته كتاب جمهوري اسلامي ، چهارشنبه، هجدهم آبان‌ماه در معاونت فرهنگي جهاد دانشگاهي برگزار شد.
به گزارش روابط عمومي سازمان انتشارات به نقل از خبرنگار بخش كتاب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در ابتداي اين نشست، محمد سلگي، رييس انتشارات جهاد دانشگاهي، با بيان اين‌كه قصد داريم اين نشست‌ها را ادامه دهيم، اظهار كرد: با توجه به معضلات نشر و مباني خاص آن تصميم به برگزاري اين نشست‌ها گرفتيم و از اين‌رو از اصحاب نشر كه با بحث اقتصاد نشر گره خورده‌اند و همچنين مديران فرهنگي و مؤلفان و مترجمان و كارشناسان دعوت خواهيم كرد.
در بخش ديگري از اين نشست، محمدحسين زارع، مدير انتشارات نص، به صحبت حول دو محور «اقتصاد نشر در ايران به روايت آمار» و «بررسي مقايسه‌يي نيازهاي جامعه و محتواي كتاب‌هاي منتشرشده» پرداخت و گفت: اين‌كه بحث واجع به كتاب بيش‌تر شود، نشان از جايگاه بهتر كتاب در جامعه ماست و اين‌كه نياز به ارزيابي ضرورتي پيدا كرده، به معني اين است كه كتاب مراحل ابتدايي خود را گذارنده و به بلوغ رسيده است.
او همچنين با بيان اين‌كه در حال حاضر ١٤ ميليون دانش‌آموز، ٤ ميليون دانشجو و بيش از ٢٠ هزار كتابخانه عمومي در سطح كشور داريم، عنوان كرد: در اين جامعه، بخش اقتصاد كتاب بسيار كوچك و جزيي است. قيمت كل كتاب‌ها ـ به جز كتاب‌هاي درسي ـ در سال به چيزي در حدود ٧٠٠ ميليارد تومان مي‌رسد كه اگر تمام اين كتاب‌ها به فروش برسد، هزينه‌ي آن تنها يك‌چهارم هزينه مصرفي سيگار در سال است.
زارع افزود: جامه ما در سال حدود سه‌هزار ميليارد تومان براي سيگار مصرف مي‌كند كه با توجه به توسعه كتاب در جامعه، هنوز هم سهم اقتصاد نشر در مقايسه با بخش‌هاي ديگر، سهم كوچكي است.
اين ناشر همچنين با اشاره به اين‌كه در سال حدود ٦٠ هزار عنوان كتاب به چاپ مي‌رسد، گفت: حدود ٢٠هزار عنوان از اين تعداد چاپ اول و بقيه تجديد چاپ هستند. در دنيا ١٠ بخش براي كتاب‌ها درنظر مي‌گيرند كه در ايران با جداسازي كودك و نوجوان، به عدد ١١ رسيده است.
او ادامه داد: بيش‌ترين درصد اين بخش‌ها مربوط به بخش دين است كه ١٥ درصد را به خود اختصاص داده است و پايين‌ترين عناوين را حوزه كليات دارد كه تعداد آن به حدود دوهزار عنوان مي‌رسد. همچنين بخش كودك و نوجوان، دومين حوزه است كه بيش‌ترين عناوين را به خود اختصاص داده است.
زارع همچنين با بيان اين‌كه در كشورهاي پيشرفته نسبت بخش توليد به بخش توزيع و فروشگاهي، ١ به ١٠ است، اظهار كرد: متأسفانه در كشور ما نه تنها اين نسبت رعايت نشده؛ بلكه تعداد ناشران بيش از كتاب‌فروشي‌ها و يا در خوش‌بينانه‌ترين حالت، برابر آن‌هاست.
او با اشاره به اين‌كه سرانه مطالعه كتاب، آمارهاي متفاوتي دارد، عنوان كرد: بر اساس آخرين آمار وزارت ارشاد، سرانه مطالعه براي هر نفر ١٨ دقيقه در روز است كه در كشورهاي پيشرفته ٥/٢ تا ٣ برابر اين مقدار است.
زارع در ادامه گفت: يارانه‌اي كه وزارت ارشاد در سال براي كتاب مصرف مي‌كند، كم‌تر از ٤٠ ميليارد تومان است كه حدود پنج‌درصد از قيمت كتاب‌هاي توليدشده است. تعداد مؤلفان نيز حدود ٣٢ هزار نفر در سال است كه نسبت مرد به زن، ٨٠ به ٢٠ است.
او همچنين با ابراز اميدواري نسبت به اين‌كه علاوه بر كميت، به كيفيت كتاب‌ها هم توجه شود، گفت: اگر بتوانيم شاخص‌هاي كيفي كتاب‌ها را در نظر بگيريم، بسيار مفيد و مؤثر است.
اين ناشر در بخش ديگري از سخنان خود از نيازسنجي به عنوان يكي از عوامل رونق يا ركود بازار كتاب در كشور ياد كرد و گفت: عامل اصلي موتور حركت كتاب، توليد آن بر اساس نياز است. پس از خفقان دوره نظام شاهنشاهي وارد يك فضاي باز و آزاد شديم كه در اين دوره، جامعه ما احساس نياز به خواندن و دانستن كرد و از همين‌رو حتا جلو كتاب‌فروشي‌ها صف كشيده مي‌شد.
او در ادامه افزود: در حوزه علوم فني و مهندسي نيز بايد به اين نيازسنجي توجه شود. يكي از معضلات كتاب‌هاي اين حوزه اين است كه كتاب‌هاي تدريسي شايد حداكثر براي آينده كاري ١٠ درصد مفيد باشند و ارتباط بين بخش صنعت و دانشگاه اتفاق نمي‌افتد كه دليل آن نبود هماهنگي است.
مدير نشر نص عنوان كرد: بايد به بخش فني و مهندسي به صورت كاربردي نگاه كنيم. در حال حاضر، به اين حوزه نه از جهت تحصيلات عالي و نه توليد كتاب، نگاه نمي‌شود. براي هر ناشري نيازسنجي بايد يكي از وظايف و بخش‌هاي سازماني‌اش باشد.
او همچنين گفت: هدف بايد اين باشد كه دانشجويان فارغ‌التحصيل از دانشگاه، افراد موفق و كارآمدي در حوزه خود باشند. من فكر مي‌كنم به فناوري كاربردي هم بي‌توجهي شده است. كتاب‌هايي كه مصور باشند و نياز به استاد نداشته باشند، بسيار ضرورت دارند؛ در حالي كه كم‌تر مي‌بينيم در اين زمينه كار شده باشد.
زارع در پايان با بيان اين‌كه همه‌گير كردن تجربيات و آموختن آن به ديگران وظيفه رسانه كتاب است، اظهار كرد: بايد كاري كنيم كه هر كس با خواندن كتاب بتواند به يك موضوع اشراف پيدا كند. اين كار مي‌تواند به بخشي از نيازهاي جامعه پاسخ‌گو باشد و از اين طريق رونقي به كتاب بدهد.
در بخش ديگري از اين نشست، مسعود پايدار، مدير نشر كتاب دانشگاهي، با بيان اين‌كه در كشورهاي پيشرفته، تمركز در توزيع و پراكندگي در توليدات است، گفت: متأسفانه در كشور ما عكس اين ماجراست و پراكندگي در توزيع و تمركز در توليد داريم؛ يعني اين‌كه تعداد توزيع‌كنندگان ما تناسب خوبي با توليدكنندگان ندارد
او افزود: آمار دقيقي نداريم؛ اما تصور ما بر اين است كه بين ١٢٠٠ تا ١٥٠٠ كتاب‌فروشي داريم. اگر تعداد ناشران را بر تعداد توزيع‌كنندگان تقسيم كنيم، نسبت آن شش برابر است كه در هيچ جاي دنيا اين‌گونه نيست؛ بلكه عكس اين رابطه است.
پايدار در ادامه با اشاره به اين‌كه ما نياز داريم توسعه صنعت نشر و كتاب‌خواني را به طور دقيق سرلوحه كارمان قرار دهيم، گفت: اقتصاد نشر مثل اقتصاد گلخانه‌يي رشد كرده؛ اما كتاب‌فروشي‌ها ناچار به تبعيت از اقتصاد بازار هستند.
او همچنين درباره كتاب‌سازي برخي از مؤلفان اظهار كرد: در حوزه كمك‌آموشي اين مسأله وجود دارد؛ ولي در كتاب‌هاي دانشگاهي اين اتفاق كم‌تر مي‌افتد؛ چرا كه منابع را اساتيد براي دانشجو مشخص مي‌كنند. گاهي اوقات يك مدرس براي امتياز نياز به يك ترجمه يا تأليف دارد؛ اما چون با بازار آشنايي ندارد، نمي‌داند بايد با چه ناشري كار كند. در اين ميان، نقش ناشر بسيار مهم است و مي‌تواند از اين كار جلوگيري كند.
پايدار در ادامه درباره قطع يارانه كاغذ، اظهار كرد: از سال‌ها پيش، اصحاب نشر روي اين موضوع تأكيد داشته‌اند. در نمايشگاه كتاب سال ٨٤ نيز تعداد زيادي از اصحاب نشر يك طومار امضا كردند و خواستار قطع يارانه كاغذ شدند.
او افزود: به نظر من نيز قطع يارانه كاغذ نه تنها منفي نبوده؛ بلكه بسيار مثبت است؛ هم جلو فساد مالي را مي‌گيرد و هم يك بازار رقابتي در ميان ناشران ايجاد مي‌كند؛ اما مشكلات فراواني در اهداف كارشناسان با قطع يارانه وجود دارد.
او در پايان گفت: پس از هدفمندي يارانه‌ها، وزارت ارشاد بايد درباره تجهيز كتابخانه‌ها تلاش بسياري كند. همچنين بايد تلاش شود كه به جاي يارانه، معافيت مالياتي ناشران محقق شود.ح/الف
٠٩:٠٧ ٢٢/٠٨/١٣٩٠