به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، حجت‌الاسلام والمسلمين عليرضا كرمانی، عضو هيئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) با بيان اين‌كه علوم در فلسفه به حصولی و حضوری تقسيم می‌شود، اظهار كرد: علم حصولی يعنی حصول صورتی ذهنی از اشيا نزد ذهن و علم حصولی يعنی ارتباط حضوری نفس با واقع، به تعبير ديگر حضور شیء عند النفس. كرمانی با تأكيد بر اين‌كه در علم حضوری عالم با معلوم متحد می‌شود، عنوان كرد: به‌عنوان مثال هر شخصی به درد خود علم حضوری دارد اما به درد ديگران تنها می‌تواند علم حصولی پيدا كند. با اين توضيح عقل در كسب معرفت با علم حصولی مواجه است، درحالی‌كه قلب و شهود با به‌وسيله علم حضوری به كسب معرفت می‌پردازد. عضو هيئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) با اشاره به رابطه عقل و عرفان خاطرنشان كرد: مراد از رابطه عقل و عرفان يعنی عقل به‌عنوان يكی از ابزارهای معرفتی و عرفان و قلب ابزار معرفتی ديگر هردو در راستای كسب معرفت به‌كار می‌روند. وی با بيان اين‌كه فلسفه و عرفان هردو به‌نوعی درصدد هستی‌شناسی هستند، افزود: عقل قوه‌ای است كه فيلسوفان از آن برای رسيدن به واقع و شناختن هستی مدد می‌گيرند و در مقابل قلب ابزاری است كه عارف از طريق آن به‌دنبال شناخت هستی است. بايد توجه كرد كه هستی وجود محض است و وجود محض خداست، بنابر اين هستی‌شناسی مساوی با خداشناسی است. كرمانی با تأكيد بر اين‌كه با اين نگاه عارف و فيلسوف هردو به‌دنبال خداشناسی است، عنوان كرد: عارف و فيلسوف هردو به‌دنبال شناخت واقعيت هستند و در متن واقع تعارضی وجود ندارد و در آن اختلافی نيست. متن هستی مانند يك پازل است كه بايد با ابزارهايی قطعات پازل در كنار هم قرار گيرند. اين محقق و پژوهشگر با بيان اين‌كه برخی از قطعات پازل هستی را با كمك عقل می‌توان كشف كرد، گفت: عقل در فهم كليات به كمك انسان می‌آيد؛ به‌عنوان مثال عقل می‌گويد كل بزرگ‌تر از اجزای خود است، اما عقل به‌شكل مستقل توانايی راه‌يابی به عوالم بالاتر را ندارد. اينجاست كه بايد ادامه راه را با پای شهود طی كرد. وی با تأكيد بر اين‌كه برخی از قطعات پازل هستی را نه با عقل و نه با شهود و قلب نمی‌توان كشف كرد، خاطرنشان كرد: جايی‌كه عقل و علم شهودی از كسب معرفت قاصر می‌شوند، وحی، دين و شريعت به كمك آنها می‌آيد. با اين توضيح سه ابزار در كنار هم بنا دارند تا هستی را به انسان بشناسانند؛ عقل، قلب و وحی. عضو هيئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) با اشاره به عرفان و حكمت صدرايی اظهار كرد: عرفان و حكمت صدرايی مبتنی بر برهان؛ يعنی عقل، قرآن؛ يعنی شريعت و عرفان؛ يعنی شهود است. ملاصدرا می‌گويد بايد اين سه روش در كنار هم قرار بگيرند تا با تعامل اين سه انسان به حكمت پی‌ ببرد. كرمانی با بيان اين‌كه برهان، قرآن و عرفان كمك‌كار يكديگر برای كشف واقع هستند، افزود: با بررسی علوم بشری متوجه اين نكته خواهيم شد كه تمامی اين علوم به‌ جنبه‌های ظاهری دين و دنيا پرداخته‌اند و در اين ميان جای يك علم كه به باطن عالم بپردازد، خالی است. البته همگی اين علوم به يك حقيقت می‌پردازند، منتهی يكی ظاهر و ديگری باطن است. اين محقق و پژوهشگر با بيان اين‌كه همت عرفان پرداختن به باطن هستی است، ادامه داد: از آنجا كه عرفان به باطن عالم توجه دارد، شهود اصل و رأس امور آن قرار می‌گيرد، البته كه كسب معرفت به ياری عقل و شريعت نيز نياز دارد. در ميان فلاسفه نيز اشراقيون شهود را اصل در كسب معرفت می‌دانند و عقل را در كمك شهود تفسير می‌كنند. وی در ادامه افزود: عرفا برای اين‌كه شهود خود را ارزيابی كنند، شهود را به عقل عرضه می‌كنند، به‌گونه‌ای كه عقل ميزان عرفان قرار می‌گيرد. اين يكی از نكاتی است كه در عرفان اصيل اسلامی بايد به مورد دقت قرار گيرد، در حالی‌كه در عرفان‌های نوظهور عنصر عقل مورد غفلت قرار گرفته است كه به‌عنوان مثال می‌توان از مسئله تناسخ در عرفان‌های كاذب نام برد، بنابراين عقل و شهود همديگر را همراهی می‌كنند.

 كرمانی با بيان اين‌كه ميزان دوم نزد عرفا شريعت است، اظهار كرد: عرفا هرگونه شهودی را كه مخالف شريعت باشد، كنار می‌گذارند. البته بايد توجه داشت كه اگرچه عرفا شهود خود را به عقل عرضه می‌كنند و عقل ميزان شهود به‌حساب می‌آيد، اما شهود تعالی‌بخش عقل نيز هست. اين مطلب هميشه صادق است كه قوه مافوق نور خود را بر قوای مادون می‌تاباند و باعث رشد و تجلی آنها می‌شود. عضو هيئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) با اشاره به اين‌كه عقل مستقل محدوديت‌هايی دارد كه بالاتر از آن محدوديت‌ها نمی‌تواند حقايق را ادراك كند، افزود: به‌عنوان مثال آيا عقل مستقل از شريعت می‌تواند به وجود بهشت و جهنم پی‌ببرد؟ بالاتر از اين حتی عقل مستقل نمی‌تواند مسائلی را كه مربوط به عالم حواس است، تشخيص دهد. وی با بيان اين‌كه محدوده اجرايی فهم عقل عالم تكثرات است، خاطرنشان كرد: عارف به مرحله‌ای می‌رسد كه از كثرت می‌گذرد و به وحدت دست‌ می‌يابد تا جايی‌كه به‌جز خدا را نمی‌بيند.

برای دست‌يابی به اين درجه، بايد دست از تعلقات دنيايی كشيد تا روح آمادگی پرواز پيدا كند. سلسله نشست‌های «سومين جشنواره ملی مطالعات قرآنی دانشجويان كشور» به ‌همت سازمان فعاليت‌های قرآنی دانشجويان كشور برگزار می‌شود. يادآور می‌شود، در پايان اين نشست مسابقه‌ای كوتاه از محتوای بحث در اختيار حضار قرار گرفت و پريوش جهانيان، علی اديم و مينا پيرهادی به‌عنوان برگزيدگان مسابقه انتخاب شدند كه جوايزی به آن‌ها اهدا خواهد شد.