پژوهش يكي از مهمترين و محوري‌ترين ماموريت‌هاي جهاد دانشگاهي است كه از بدو تاسيس اين نهاد انقلاب اسلامي در سال 1359 سهمي تعيين كننده در ساختار فعاليت‌هاي اين نهاد داشته است.
در اساس‌نامه جهاد دانشگاهي كه به تصويب شوراي عالي انقلاب فرهنگي رسيده است، دو هدف از سه هدف مصوب و پنج وظيفه از 9 وظيفه كلي جهاد دانشگاهي به فعاليت‌هاي تحقيقاتي اين نهاد معطوف است.
به گزارش سرويس «پژوهشي» خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) ، در اين راستا جهادگران دانشگاهي در طول افزون بر ربع قرن فعاليت خود در كنار فعاليت‌هاي گسترده آموزشي، فرهنگي و ... بالغ بر پنج هزار و 500 طرح تحقيقاتي را به ثمر رسانده‌اند كه عمده آنها را پروژه‌هاي كاربردي و توسعه‌يي تشكيل مي‌دهد.
جهاد دانشگاهي در سال‌هاي اخير با توجه به ضرورت‌ها و رويكردهاي جديد در مسير توسعه علمي و جنبش نرم‌افزاري، بخشي از ظرفيت‌هاي علمي و تحقيقاتي خود را به حوزه‌ فن‌آوري‌هاي جديد و برخي زمينه‌هاي بنيادي نيز معطوف كرده و در اين حوزه نيز دستاوردهاي درخشان و بعضا بي‌نظيري را به منصه ظهور گذاشته است.
دكتر حميد امين اسماعيلي، معاون پژوهش و فن‌آوري جهاد دانشگاهي در آستانه آغاز بيست و هفتمين سال فعاليت اين نهاد انقلاب اسلامي در گفت‌و‌گو با خبرنگار «پژوهشي» ايسنا در تشريح فعاليت‌ها و دستاوردهاي تحقيقاتي جهاد دانشگاهي اظهار داشت: جهاد دانشگاهي در طي عمر 26 ساله خود توانسته است بالغ بر پنج هزار و 500 پروژه تحقيقاتي را كه بخش عمده و قريب به اتفاق آنها پروژه‌هايي كاربردي و توسعه‌يي بوده به انجام برساند و هم‌اكنون - مرداد ماه سال 1385 - نيز بالغ بر هزار و 50 پروژه تحقيقاتي را در دست اجرا دارد، كه از مجموع پروژه‌هاي در دست اجراي فعلي، بالغ بر 350 پروژه آن با استفاده از منابع داخلي سازمان و مابقي پروژه‌هايي است كه توسط كارفرماهايي از بخش‌هاي مختلف صنعتي و اقتصادي، خدماتي و كشاورزي كشور تامين اعتبار مالي شده است.
وي خاطرنشان كرد: پژوهش در جهاد دانشگاهي در دو بخش انجام پروژه‌ها و طرح پژوهشي، ارائه خدمات و مشاوره‌هاي تخصصي و فني و از جهت ساختارهاي تشكيلاتي انجام فعاليت‌هاي پژوهشي، در قالب گروههاي پژوهشي و مراكز خدمات فني و تخصصي انجام مي شود. در حال حاضر در مجموعه جهاد دانشگاهي 41 واحد و 14 پژوهشكده در سراسر كشور به انجام فعاليتهاي پژوهشي مبادرت مي‌ورزند، هر واحد يا پژوهشكده مركب از تعدادي گروه و مراكز خدمات تخصصي مي‌باشد.
وي درباره ويژگي‌هاي فعاليت‌هاي پژوهشي جهاد دانشگاهي اظهار داشت: جهاد دانشگاهي در اين حوزه داراي چند خصيصه مهم و تعيين كننده است. يكي از اين ويژگي‌ها، نوع تحقيق و پژوهش در جهاد دانشگاهي است كه از حيث دسته‌بندي مرسوم تحقيقات، عمدتا به انواع تحقيقات كاربردي و توسعه‌يي معطوف است.
از آنجا كه كاربرد نتيجه پژوهش همواره يكي از دغدغه‌هاي اصلي تحقيقات جهاد دانشگاهي بوده و اين نهاد درصدد است كه همه فعاليت‌هاي خود را به عمل و بهبود روندهاي علمي- فني و تخصصي جامعه معطوف كند، لذا تمركز فعاليت‌هاي پژوهشي خود را بر ارائه خدمات و مشاوره‌هاي فني و تخصصي و نيز انجام پژوهش‌هاي كاربردي و توسعه‌يي قرار داده است.
وي خاطرنشان كرد: بيش از 90 درصد طرح‌ها و پروژه‌هاي تحقيقاتي جهاد دانشگاهي در زمره طرح‌هاي كاربردي و توسعه‌يي قرار دارد.
دكتر امين اسماعيلي، كارفرمايي بودن را از ديگر ويژگي‌هاي بارز پژوهش در جهاد دانشگاهي عنوان و تصريح كرد: از آنجا كه جهاد دانشگاهي همواره به فرايند كاربرد نتايج تحقيقات مقيد بوده، لذا تلاش كرده تا انتخاب پروژه‌هاي تحقيقاتي بر اساس نيازهاي سازمان‌ها، نهادها و موسسات علمي، فني و صنعتي كشور صورت گيرد و از ابتدا بر آن بوده تا دستگاهي سفارش تحقيق را بدهد تا در پايان كار نيز نتايج تحقيقات براي رفع نياز مشخص اعلام شده به كار برده شود.
بيش از دو سوم طرح‌هاي پژوهشي جهاد دانشگاهي داراي كارفرماي مشخص بوده، اين نوع نگاه به پژوهش توانسته است در جهت حذف يا كاهش معضل موجود در نظام تحقيقات كشور - يعني عدم كاربرد تحقيقات در كشور- مددهايي جدي برساند.
وي افزود: نيروي انساني فعال در بخش پژوهش و تحقيقات در جهاد دانشگاهي نيروهايي متخصص، متعهد و باانگيزه و خلاق و مبتكر بوده و هستند. تمامي اين نيروها از بين دانشجويان، فارغ التحصيلان و اعضاي هيات علمي جوان دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي كشور انتخاب و با توان تخصصي بالا، انگيزه فعاليت تخصصي قابل توجه براي رفع نيازهاي كشور، خلاقيت و تعهد قابل اعتنايي كه در آنها وجود دارد، فضايي سازنده، صميمي، ايماني، تخصصي و خلاق در حوزه پژوهش جهاددانشگاهي ايجاد شده است.
دكتر امين اسماعيلي تصريح كرد: از حيث سطح تخصصي نيروها نيز از مجموع هزار و 265 همكار تمام وقتي كه در حوزه پژوهش جهاددانشگاهي در سال 84 فعال بوده‌اند بيش از 68 درصد آنها داراي مدرك تحصيلي حداقل ليسانس و 43 درصد آنها داراي مدرك فوق ليسانس و بالاتر و سابقه فعاليت تخصصي بيش از پنج سال بوده‌اند.
معاون پژوهش و فن‌آوري جهاد دانشگاهي، خوداتكايي مالي را از ديگر خصيصه‌هاي پژوهش در جهاد دانشگاهي خواند و به ايسنا گفت: تلاش براي انجام تحقيقات بازارگرا و اتكاي مالي حوزه پژوهش به فعاليت‌هاي خود در جهاد دانشگاهي، از سال‌هاي اوليه شروع كار تحقيقاتي يك اصل مهم و بدون جايگزين در اين نهاد بوده است.آمارهاي مالي نشان مي‌دهد جهاد دانشگاهي نهادي است كه بيش از 80 درصد هزينه‌هاي سازماني خود را خود تامين مي‌كند و اين همه در حالي است كه بخشي از وظايف و ماموريت‌هاي اين نهاد وظايف و ماموريت‌هاي حاكميتي و عمومي است.
وي افزود: حوزه پژوهشي در جهاد دانشگاهي قريب 85 درصد هزينه‌هاي خود را تامين مي‌كند، ميزان كمك‌هاي دولتي كه در اين بخش هزينه مي‌شود حدود 16 درصد هزينه بخش تحقيقات در جهاد دانشگاهي است.
اين حوزه در طي سال 1384 توانسته است تعداد 557 قرارداد طرح پژوهشي را با موسسات، نهادها و دستگاه‌هاي صنعتي، كشاورزي، خدماتي و اجرايي كشور منعقد كند كه اگر حجم ريالي قراردادها و خدمات تخصصي و مشاوره‌يي كه اين نهاد در سال 84 به جامعه ارائه كرده را در نظر بگيريم جمع ريالي فعاليتهاي پژوهشي جهاد دانشگاهي بالغ بر 445 ميليارد مي‌شود كه با احتساب قريب به 85 ميليارد ريال كمك‌هاي مالي دولت به حوزه پژوهش‌ جهاد دانشگاهي، مجموعه حجم ريالي فعاليت‌هاي پژوهشي اين نهاد نزديك به 530 ميليارد ريال است.
معاون پژوهش و فن‌آوري جهاد دانشگاهي يكي ديگر از ويژگي‌هاي فعاليت‌هاي پژوهشي جهاد دانشگاهي را ساختار منعطف اين نهاد خواند و اظهار داشت: ساختار سازماني و تشكيلاتي در حوزه پژوهشي جهاد دانشگاهي ساختاري منعطف است. سازمان پژوهش در جهاد ضمن توجه به ساختارهاي رسمي كشور حجمي كوچك و منعطف دارد كه متناسب با شرايط زماني و اقتضاي كار مي‌تواند به سرعت كوچك يا بزرگ شود.
اين ساختار يك هسته ثابت دو يا سه نفره دارد كه متناسب با حجم فعاليت‌ها به صورت ماتركسي قابليت بزرگ شدن براي انجام پروژه‌ها و سپس بازگشت سريع به هسته اول در زمان پايان پروژه‌ها را دارد.
وي افزود: تعداد نيروهاي تمام وقت و ثابت جهاد دانشگاهي معمولا معادل 6/1 تعداد نيروهاي فعال در حوزه پژوهش است و از سوي ديگر فعاليتهاي پژوهشي در اين نهاد اغلب به صورت پروژه‌يي دنبال مي شود .
در سايه خصايص و ويژگي هاي اينچنيني است كه از دل سازماني چنين كوچك پروژه‌ها و تحقيقاتي به ثمر مي‌رسد كه بسياري از آنها براي اولين بار در كشور صورت مي‌گيرد و باعث كاهش اتكا و وابستگي يك طرفه علمي و تكنولوژيك جامعه به خارج از مرزها مي‌شود و بسياري از آنها در جشنواره‌ها، كنفرانس‌ها، سمينارها و سمپوزيوم‌هاي علمي و تخصصي داخلي و خارجي مي‌درخشد.
دكتر امين اسماعيلي در پايان در تبيين برخي از مهمترين و برجسته‌ترين طرح‌هاي تحقيقاتي خاتمه يافته اين نهاد در سال 84 به جداسازي و تكثير سلولهاي بنيادي فرانشيمي از مغز استخوان و تمايز آنها به سلولهاي استخواني، كشت و تكثير سلول‌هاي بنيادي ليمبال در محيط آزمايشگاه و پيوند آن به بيماران با نقص سلولهاي بنيادي ليمبال، پيوند اتولوگ بن ياخته‌هاي مغز انسان به قلب گروه SBDC، توليد سلولهاي قرنيه و كبدي از سلول‌هاي بنيادي، طراحي و ساخت سيليكاژل كروي و دستگاه نيمه صنعتي آن، طراحي و ساخت «مقاومت فولادي»، طراحي و ساخت منابع تغذيه صنعتي DC, AC, UPC ، طراحي و ساخت دستگاه انجماد سريع تحت خلاء، دستيابي به تكنولولوژي طراحي و ساخت UPSهاي پرقدرت موازي، طراحي و ساخت سيستم غبارگيري الكترو استاتيك آلكالي باي پاس، طراحي و توليد سم علف‌كش بنتازون، سم قارچ‌ كش متيل ميدازول 2 كاربامات، توليد مجموعه‌اي از آنتي بادي‌هاي منوكلونال بر عليه شاخص‌هاي آنتي‌ژن سطح اسپرم انسان، طراحي و ساخت فرستنده KW600 راديويي در باند AM ، طراحي و ساخت قطعات مورد نياز خط DANOBAT و خط مونتاژ موتور خودرو و بررسي و نقد انديشه سياسي در متفكران جهان اسلام از فروپاشي عثماني تا پايان قرن بيستم اشاره كرد.