مراسم تجليل از پژوهشگران و دست اندركاران طرح شبيه‌سازي گوسفند در پژوهشكده «رويان» جهاد دانشگاهي با حضور دكتر طيبي، رييس جهاد دانشگاهي واحد علم و صنعت، رييس كميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي، جمعي از مقامات استان اصفهان، اساتيد دانشگاه‌ها و رييس و جمعي از محققان پژوهشكده رويان،2 آذر ماه در تالار شريعتي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان برگزار شد.
به گزارش خبرنگار «فن‌آوري» خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، دكتر حميد گورابي، رييس پژوهشكده‌ «رويان» جهاد دانشگاهي در سخناني با گراميداشت ياد و خاطره زنده‌ياد دكتر سعيد كاظمي آشتياني، رييس فقيد پژوهشكده رويان، گفت: اين روز يادآور خاطره تلاش‌هاي زنده ياد دكتر كاظمي آشتياني است كه با تلاش‌هاي خود آينده درخشان علمي را براي كشور به ارمغان آورد. بارزترين خصوصيت دكتر كاظمي تعهد او در قبال به انجام رساندن وظايفي بود كه خود نيز هر روز به آن‌ها مي‌افزود.
وي هدف پژوهشكده رويان را انجام تحقيقات شاخص در حوزه سلول‌هاي بنيادي و درمان ناباروري عنوان كرد و افزود: در دنيا علوم با سرعت سرسام آوري رو به رشد است و اگر كشور ما بخواهد سهمي در اين عرصه داشته باشد بايستي با سرعت بيشتري در راستاي ارتقاي سطح علمي كشور حركت كند كه البته اين سرعت بخشي، ابزارهاي مختلفي را نيز طلب مي‌كند.
دكتر گورابي با بيان اين كه در اين حركت ايجاد الگو بسيار مهم مي‌باشد اظهار داشت: بايستي با ايجاد الگو به دانشمندانمان نشان دهيم كه مي‌توانيم در اين حركت جهاني موثر باشيم و البته در اين خصوص خودباوري نقش مهمي ايفا مي‌كند.
وي تصريح كرد: اگر عموم مردم از اهميت تحقيقات و دستاوردهاي آن اطلاع پيدا نكنند از اين كه بودجه كشور صرف تحقيقات مي‌شود خوشحال نخواهند بود.
گورابي افزود: انجام تحقيقات شاخص توسط پژوهشكده رويان كه سازماني به مراتب كوچكتر از ديگر سازمان‌هاي تحقيقاتي كشور است، بخشي از اين الگو سازي است.
در چنين سازماني ما براي الگو سازي در حركتهاي بزرگ علمي را وظيفه خود قرار داده‌ايم كه اين وظيفه ما را مجبور مي‌كند به دنبال كارهاي شاخص قدم برداريم كه هر يك نيز از ارزش علمي والايي برخوردارند.
به گزارش ايسنا، رييس پژوهشكده‌ رويان با اشاره به تاريخچه تشكيل اين پژوهشكده گفت: تا پيش از راه‌اندازي پژوهشكده رويان، درمان نازايي يكي از معضلات بخش درمان كشور محسوب مي‌شد و بيماران ما براي درمان مجبور به مسافرت به خارج كشور و صرف هزينه‌هاي هنگفتي بودند؛ لذا پژوهشكده رويان در سال 1369 به صورت يك موسسه درماني شكل گرفت و بدون آن كه براي دولت هزينه ايجاد كند كمك كرد تا الگويي مناسب براي ساير موسسات مشابه ايجاد شود. ما حتي تاسيس مراكز تحقيقاتي ديگر را نه تنها به ضررمان نمي‌دانستيم بلكه در شكل گيري آنها از هيچ همكاري مضايقه نكرديم و در حال حاضر نيز بيشترين كمك را به مراكز تازه تاسيس مي‌كنيم.
وي افزود: به روز شدن تحقيقات پژوهشكده رويان باعث شد تا آنچه در خارج از كشور مي‌توانست براي درمان بيماران در اختيار آنان قرار گيرد، به سرعت در اختيار بيماران ما نيز قرار گيرد.
گورابي تشخيص ژنتيكي پيش از جايگزيني جنين را از جمله تحقيقاتي دانست كه در حال حاضر خدمات آن به راحتي در اختيار بيماران قرار مي‌گيرد و اظهار داشت: در كنار اين تحقيقات تصميم گرفتيم براي آنكه در كنگره‌هاي بين‌المللي و منطقه‌يي نيز با دست پر شركت كنيم به پژوهشهاي خود عمق بيشتري دهيم تا آنجا كه در كنگره خاورميانه‌يي باروري و ناباروري مصر توانستيم بيشترين مقالات را ارائه كنيم.
رييس پژوهشكده رويان در ادامه افزود: با اعطاي مجوز مركز تحقيقات علوم سلولي به پژوهشكده رويان در اواخر دهه هفتاد وظيفه‌ ما در امر تحقيق سنگين تر شد و برنامه‌ها در سطح كلان‌تري براي پژوهش تعريف شدند.در سال 79 طرح همانند سازي با سه زير گروه به تصويب زنده ياد آشتياني رسيد كه شامل توليد قطعات سلولهاي بنيادي جنيني، بلوغ و تكميل آزمايشگاه تخمك‌هاي نابالغ و انتقال هسته به تخمك‌ها بود.
وي افزود: تحقيق در زمينه سلولهاي بنيادي به همت محققان پژوهشكده بسيار زود نتيجه داد و در سال 82 اولين رده‌ي سلولهاي بنيادي جنيني موشي و پس از آن انساني توليد شد. اگر چه در ابتدا اعلام اين خبر با ترديد توسط اعضاي هيات علمي دانشگاه‌هاي ايران همراه شد اما به هر حال مستندات علمي ارايه شده توسط پژوهشكده و تاييد دانشمندان خارجي و ثبت آن در سايت جامع بين‌المللي سلول‌هاي بنيادي اين واقعيت را به جامعه علمي ما اثبات كرد كه مي‌توانيم تكاپوهايي از اين گونه داشته باشيم.
وي تصريح كرد: در زمينه‌ي همانندسازي نيز كار از بي هسته سازي تخمك‌هاي موشي آغاز و تا بي هسته سازي تخمكهاي گوسفندي و گاوي ادامه پيدا كرد ولي به سبب اين كه كار بر روي تخمك‌هاي گاو هزينه‌هاي بسيار بالايي در بر داشت از تخمك گوسفندي استفاده شد.
رييس پژوهشكده رويان با تاكيد بر اين كه در سطح فناوريهاي پيشرفته حتي تكرار كارهاي ديگران نيز بسيار پيچيده است گفت: با وجود اين مساله و با تجربه و پيشينه‌اي كه محققان پژوهشكده رويان در زمينه درمان ناباروري داشتند روزها و ساعتها براي رسيدن به نتيجه‌ي مطلوب وقت صرف كردند و شكست‌هاي متعدد را پشت سر گذاشتند تا به موفقيت برسند.البته اين پشتكار برگرفته از موفقيتهاي درون سازماني رويان بوده است چرا كه معتقديم اگر در طول پروژه‌هاي تحقيقاتي شكستي متحمل مي‌شويم به سبب نقص دانش ما و اگر به موفقيتي مي‌رسيم به خواست الهي بوده است.
دكتر گورابي در پايان با اشاره به تشكيل پايگاه تحقيقاتي رويان در اصفهان در سال 83 گفت: ما توانستيم از طريق اين پايگاه به موفقيتهاي بزرگي نائل شويم. همه دوستاني كه در طرح شبيه سازي فعاليت كردند به اين كار به عنوان هدف مقدس نگاه مي‌كردند كما آنكه در مورد سلول‌هاي بنيادي نيز اين گونه بوده است.
به گزارش خبرنگار ايسنا، در پايان اين مراسم از 30 پژوهشگر طرح همانند سازي گوسفند رويانا تجليل و لوح يادبودي به آنان اعطا شد.
همچنين با انتقال رويانا به سالن، حاضران در پايان با اولين گوسفند شبيه سازي شده در ايران عكس يادگاري گرفتند.
گفتني است، «رويانا» - دومين بره شبيه‌سازي شده در ايران - بامداد روز شنبه هشتم مهرماه از طريق عمل سزارين در پايگاه تحقيقاتي اصفهان پژوهشكده رويان به دنيا آمد.
اين بره كه يك بره نر از نژاد افشاري است، در حال حاضر در شرايطي كاملا طبيعي به زندگي ادامه مي‌دهد.
تاكنون حدود هشت كشور به توانايي شبيه‌سازي گوسفند دست يافته‌اند كه براساس تجارب اين كشورها، درصد پايداري جنين‌ها بين سه تا پنج درصد است و در بيش از 92 تا 93 درصد موارد دچار سقط مي‌شوند.
در روش شبيه‌سازي، در تخمكي كه هسته آن خارج شده است، هسته يك سلول بالغ غيرجنسي (پيكري) جايگزين شده و پس از فرآيندي خاص، جنين‌هاي حاصله از طريق جراحي به رحم گوسفند ماده منتقل مي‌شود. پس از حاملگي و زايمان موجود حاصله كاملا همانند موجودي است كه سلول پيكري از آن گرفته شده است.
به گزارش ايسنا، پيش از رويانا، گوسفند شبيه‌سازي كشور ديگري كه جنين آن از طريق انتقال هسته يك سلول بالغ از غضروف گوش گوسفند به درون تخمك بدون هسته گوسفند ديگري به دست آمده بود در يازدهم مرداد ماه سال جاري در پايگاه تحقيقاتي پژوهشكده «رويان» در اصفهان متولد شد كه اين گوسفند ماده علي‌رغم تلاش‌هاي دامپزشكي فراواني كه صورت گرفت به دليل عوارض زايماني نتوانست بيش از چند دقيقه ادامه حيات دهد با اين حال آزمايش‌هاي مولكولي بر اساس ماركرهاي STR مويد صحت انجام همانندسازي بود.
رييس پايگاه اصفهان پژوهشكده رويان جهاد دانشگاهي از جمله پروژه‌هاي آينده اين پژوهشكده را توليد حيوانات ترانس ژنيك با قابليت توليد پروتيين‌هاي خاص عنوان كرد و گفت: اگر بتوانيم چنين پروتئين‌هايي توليد كنيم علاوه بر درمان بيماران مي‌توان آنها را به دنيا نيز صادر كرد.
دكتر محمد نصر اصفهاني كه در مراسم تجليل از پژوهشگران و دست اندر كاران طرح همانند سازي گوسفند «رويانا» در تالار شريعتي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان سخن مي‌گفت، با گراميداشت خاطره تلاش‌ها و خدمات زنده‌ياد دكتر سعيد كاظمي آشتياني - رييس فقيد پژوهشكده رويان - و پژوهشگران طرح همانند سازي گوسفند «رويانا» گفت: شبيه‌سازي فرايندي پيچيده است چون همانند يك زنجير بايستي همزمان يكصد حلقه زنجير را به هم وصل كرد تا يك توليد موفق داشته باشيم و ما اين طرح را به لطف خداوند اجرا كرديم.
وي با توضيح روند شبيه سازي اظهار داشت: وقتي ما بتوانيم يك كپي از جانوري را بسازيم كه اين كپي دقيقا همانند اصل باشد به اين شبيه سازي مي‌گوييم كه البته برخي مواقع در طبيعت دو قلوهايي شاهديم كه هيچ تفاوتي با هم ندارد و به گونه‌اي شبيه سازي خلقت خداوند است.
وي افزود: اولين بار شخصي به نام بيگسكينگ در سال 1952 توانست شبيه سازي را انجام دهد به گونه‌اي كه مي‌خواست بداند آيا ساختار ژنتيكي سلولهاي بدن انسان با يكديگر فرق دارند يا نه كه اين كار را در قورباغه انجام داد و وقتي چنين موفقيتي به دست آورد نشان داد كه سلول‌هاي بدن همه مشابه يكديگرند ولي دانشمندان نتوانستند اين شبيه سازي را بر روي پستانداران انجام دهند تا اين كه در سال 1996 شخصي به نام زيلموت اولين بار از غده‌ي پستان يك گوسفند شيرده يك سلول برداشت و كپي آن را توليد كرد و بعد از آن چندين كشور ديگر نيز به تكنيك شبيه‌سازي دست يافتند و به فاصله تنها 10 سال، در سال 2006 با تولد نخستين گوسفند شبيه‌سازي شده در پژوهشكده رويان، كشور ما نيز به جمع كشورهاي صاحب تكنولوژي شبيه سازي پيوست.
به گزارش ايسنا، وي با اشاره به اهميت علم شبيه سازي گفت: از شبيه سازي مي‌توان علم تكامل را دريافت. اين كه چگونه يك سلول اوليه به صدها نوع سلول ديگر تبديل مي‌شود و دوم اين كه امروزه تلاش مي‌شود، بسياري از بيماري‌ها را كه نمي‌توان با دارو درمان كرد با استفاده از شبيه سازي درماني معالجه كرد.
دكتر نصر اصفهاني تصريح كرد: هدف محققان ايراني و بسياري از دانشمندان دنيا به هيچ وجه اين نيست كه كپي يك انسان را بسازند بلكه مي خواهيم با برداشتن يك سلول از بدن بيمار آن سلول را تكثير و سپس جنيني را شبيه آن بسازيم كه در در رحم هم قرار نمي‌گيرد و بعد از توليد جنين، در همان مراحل اوليه، از آن سلول‌هاي بنيادي ساخته شده و سپس اين سلول‌ها را به عصب تبديل و عصب را به بافت‌هاي عصبي آسيب‌ديده پيوند مي‌زنيم تا درمان انجام شود.
دكتر نصر اصفهاني با اشاره به درمان بيماري كه بيش از 20 سال قطع نخاع بود خاطر نشان كرد: با كمك طرح سلولهاي بنيادي فرد بيمار توانست راه برود.
وي افزود: بسياري از شركتهاي آمريكايي و بزرگ دنيا در زمينه شبيه سازي تحقيق مي كنند ولي تحقيقاتشان را چاپ نمي‌كنند تا بتوانند خود اين كار را انجام داده تا به منبع درآمدي برايشان تبديل شود.
دكتر نصر اصفهاني تصريح كرد:امروزه براي اين كه بخواهيم پروتئيني بسازيم نياز است كه كارخانه‌هايي تاسيس شوند اما باروش شبيه سازي مي‌توان به راحتي يك ژن را وارد يك سلول كرد و سپس سلول را كپي و يك حيوان ترانس‌ژنيك توليد كرده و از فرآوردهاي آن استفاده كرد.
وي با اشاره به فاكتور رشد هورموني كه در آرژانتين در بدن يك گاو ترانس‌ژنيك توليد شد افزود: در هر كيلوگرم شير اين گاو 10 ميلي گرم هورمون رشد توليد مي‌شود كه چنانچه ده نمونه از اين گاو توليد شود مي‌توان نياز تمام دنيا را براي هورمون رشد تامين كرد.
نصر اصفهاني ابراز اميدواري كرد كه مسئولان كشور تكنولوژي توليد حيوانات ترانس ژنيك را حمايت كنند تا ايران نيز بتواند از اين فن‌آوري استفاده اقتصادي داشته باشد كه هموطنانمان از اين طريق درمان شده و سپس اين فن‌آوري به ديگر كشورها نيز صادر شود.
به گفته وي، يكي ديگر از كاربردهاي اين تكنولوژي اين است كه حيواناتي را كه رو به انقراض هستند دوباره بازسازي كرد.
دكتر نصر اصفهاني در پايان به مرگ اولين گوسفند شبيه سازي شده در كشور اشاره و اضافه كرد: كنده شدن جفت و دير رسيدن ما باعث شد تا گوسفند اوليه تلف شود اما اين امر به تجربه‌اي براي مرحله‌ي بعدي تبديل شد. 
 مديرگروه سلول‌هاي بنيادي پژوهشكده «رويان» جهاد دانشگاهي با اشاره به آغاز طرح توليد حيوانات ترانس‌ژنيك با تلفيق فن‌آوري سلول‌هاي بنيادي و دستكاري ژنتيكي ابراز اميدواري كرد موش‌هاي‌ سبز ترانس‌ژنيك به عنوان نماد اين موفقيت سال آينده در پژوهشكده توليد شوند. 
 دكتر حسين بهاروند نيز در اين مراسم اظهار داشت: پژوهشكده رويان تاكنون هشت رده سلول بنيادي جنين موشي و سه رده سلول بنيادي جنين انساني را توليد كرده است كه اين سلول‌ها اين توان را دارند كه به انواع ديگر سلولها تمايز پيدا كنند.
دكتر بهاروند به بحث مهندسي سلولهاي بافتي در خصوص سلولهاي بنيادي اشاره كرد و افزود: اين بحث يعني اين كه دانش مهندسي فيزيك را با دانش زيست شناسي ادغام كنيم و به اين ترتيب مي‌توان از سلولهاي بنيادي مثلا سلولهاي عضله‌ي قوي ساخت و همچنين امكان استفاده از سلول‌هاي بنيادي در تمايز سلول‌هايي كه مي‌توانند انسولين توليد كنند وجود دارد تا بتوان براي درمان ديابت از آنها استفاده كرد.
وي اظهار داشت: شاخص سلولهاي بنيادي جنيني اين است كه مي‌تون از آن، فرد ساخت يعني به عنوان مثال با تصاوير ژنتيكي موشي را بسازيم كه خاصيت ويژه‌اي را داشته باشد. موش سبز به عنوان نمادي از تلفيق سلول‌هاي بنيادي و دانش ترانس ژنيك يا به عبارتي دستكاري ژنتيكي است كه اميدوارم سال آينده بتوانيم اين موشها را توليد كنيم.
دكتر بهاروند با اشاره به تلاش محققان براي استفاده از سلول‌هاي بنيادي يا مشتقات آنها براي درمان برخي بيماريهاي صعب العلاج اظهار داشت: در حال حاضر مشكلاتي در به كار گيري اين روش وجود دارد و همه محققان در ايران و در سطح جهان در تلاش هستند تا بتوانند به برخي سوالات كاربرد سلولهاي بنيادي در طب پيوند پاسخ دهند.
وي افزود: يكي از مشكلات كاربرد سلول‌هاي بنيادي اين است كه چند نوع پيوند وجود دارد لذا بر همين اساس سلول‌هاي بنيادي جنيني با دانش شبيه سازي ادغام و فرآيندي تحت عنوان شبيه سازي درماني مطرح مي‌شود كه البته آنرا انتقال هسته هم مي‌نامند.
بهاروند تصريح كرد: پزشكي امروز اگر چه بر اساس دارو درماني همراه با سلول درماني خواهد بود اما سلول‌هاي بنيادي در اين فرايند نقش مهمي را ايفا خواهند كرد.
وي افزود: پژوهشكده رويان با همكاري مراكز تحقيقاتي مختلف در سطح كشور كار پيوند سلول‌هاي بنيادي به قلب، چشم، كبد و همچنين در سطح جانوري بر روي جراحت‌هاي نخاعي را شروع كردند كه اميدواريم به نتايج خوبي در اين خصوص دست يابيم.ح/الف