پژوهشگران جهاد دانشگاهي دانشگاه تهران در راستاي توليد تركيب سورفكتانت «سديم كوكوئيل ساركوزينات» براي نخستين بار در كشور به دانش فني توليد دو ماده اوليه آن موسوم به «فتي اسيد كلرايد»(كوكوئيل كلرايد) و «سديم ساركوزينات» دست يافتند كه مواد اوليه و حد واسطي براي بسياري ديگر از تركيبات شيميايي با ارزش و كارآمد در صنايع مختلف هستند. مهندس معصومه حسن زاده، عضو هيات علمي گروه پژوهشي فرايندهاي شيميايي جهاد دانشگاهي دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار «پژوهشي» خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در بيان اهميت و جايگاه سورفكتانت‌ها به ويژه سورفكتانت «سديم كوكوئيل ساركوزينات»، اظهار كرد: سورفكتانت‌ها، مواد فعال سطحي هستند كه به دليل ساختمان شيميايي چربي‌دوستي و آب‌دوستي همزمان در مولكول، داراي خواص فيزيكي و شيميايي خاصي نظير كاهش كشش سطحي، مرطوب كنندگي، كف كنندگي، ويسكوز دهندگي،امولسيفايري، پاك كنندگي و ... بوده و به دنبال آن كاربردهاي متفاوتي در صنايع مختلف نظير صنعت بهداشتي، آرايشي، نفت، گاز، پتروشيمي، ساختمان، كشاورزي، نساجي‌، چرم سازي، فلزكاري، فلوتاسيون معدن، رنگ و نقاشي، داروسازي، كاغذ و خمير، صنايع غذايي، چسب‌سازي و ... دارند.
وي افزود: «سديم كوكوئيل ساركوزينات» از گروه سورفكتانت‌هاي آنيوني و مشتقي از اسيد آمينه «گلايسين» (از اسيد آمينه‌هاي ضروري بدن در ساخت پروتئين) بوده و علاوه بر خواص و كاربردهاي اشاره شده براي عموم سورفكتانت‌ها، به علت ساختار شيميايي خاص آن داراي ويژگي‌ها و مزاياي همچون سازگاري و ملايمت خوب با پوست انسان، قابليت تجزيه پذيري ميكرو ارگانيسمي در محيط زيست، سميت بسيار پايين دهاني و همچنين قدرت جذب بسيار بالاي روي سطوح مختلف نظير سطح فلزات، شيشه، چوب و فيبر است.
حسن زاده در خصوص كاربرد اين ماده در صنايع مختلف به ايسنا گفت: اين ماده در صنايع بهداشت شخصي نظير انواع شامپو، صابون، لوسيون، دهان شويه، خوشبوكننده و در صنايع بهداشت خانگي نظير انواع شامپو فرش، نرم كننده و سفيد كننده و نيز در بهداشت صنعتي به كار مي‌رود.
وي افزود: اين ماده به دليل خاصيت ضد آنزيمي از تخمير جلوگيري كرده و در بسته بندي صنايع غذايي به كار مي‌رود. همچنين در صنعت بيوتكنولوژي به عنوان مثال براي استخراج DNA از سلول بدون آسيب شيميايي به محصولات پاياني اين فرايندها مورد استفاده قرار مي گيرد.
اين پژوهشگر جهاد دانشگاهي ادامه داد: اين ماده در محيط‌هاي آبي و اسيدي براي ايجاد پوشش در سطح فلزات براي ظروف حاوي روغن و نفت كه خاصيت ضد خوردگي داشته و در خارج از كشور در خطوط انتقال گاز شهري نيز استفاده مي‌شود.
حسن زاده در ادامه به كاربرد اين ماده در صنايع چرم سازي، كشاورزي و نساجي اشاره و اظهار كرد: اين ماده به دليل جذب سطحي بالا، خاصيت ضد آب دارد كه مي‌تواند در صنعت چرم سازي مورد استفاده قرار گرفته و نيز در صنايع كشاورزي كه كود و سم به عنوان دو ماده مهم هستند، مي‌توان از خاصيت امولسيفايري اين ماده براي يكنواخت كردن محلول بهره برد.
در صنعت نساجي نيز در رنگ كردن با كف و خاصيت ضد الكتريسته فيبرها مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
وي افزود: در فلوتاسيون معدن براي استخراج فلوريت، كلسيت و فسفات به عنوان حالت دهنده اين عمليات مورد استفاده قرار گرفته و در صنعت پليمر نيز از خاصيت ضد مه آلودگي و ضد بار آن در ساخت فيلم‌هاي پليمري استفاده مي‌شود.
همچنين اين ماده به عنوان عامل رهاساز ماده از قالب در صنايع قالبسازي تزريقي، به عنوان ضد زنگ و تميز كننده در روغن‌هاي ضد رنگ و روغن برشكاري در صنعت فلزكاري و در نورد سرد فلزات نيز از اين ماده استفاده مي‌شود.
اين دانش آموخته كارشناسي ارشد شيمي آلي دانشگاه شهيد بهشتي در پايان در خصوص نحوه كار گروه پژوهشي براي رسيدن به دانش فني اين ماده به ايسنا گفت: براي انجام آزمايش روي اين ماده به دو ماده ديگر به نام‌هاي «كوكوئيل كلرايد» و «سديم ساركوزينات» نياز بود كه هر دو اين مواد در كشور نبود؛ در حالي كه به عنوان مواد اوليه بسيار با ارزش در سنتز بسياري از تركيبات شيميايي و دارويي، مورد نياز صنايع شيميايي كشور مي‌باشند و در صورت توليد انبوه، دسترسي به توليد مواد شيميايي ديگر تسهيل خواهد شد و به همين دليل بر دستيابي به دانش فني توليد سه ماده شيميايي كار شد.
گفتني است، اين طرح با همكاري رضا ثقفي و اردشير رينه در بخش آزمايشگاهي اجرا شده و ادامه طرح در مرحله پايلوت با همكاري مهندس كمبراني و مهندس يزديان در حال انجام است.م/د