در گروه پژوهشی برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای جهاددانشگاهی واحد مشهد، طرح «تحليل توزیع فضايي اطلاعات مکانی کتابخانه‌های شهر مشهد گامی در جهت مدیریت یکپارچه شهری»اجرا شد.
به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی واحد مشهد،دکتر محمد رحيم رهنما عضو هيات علمی دانشگاه فردوسی و مدیرگروه برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای جهاددانشگاهی مشهد و حسين آقاجانی از دیگر اعضای این گروه طرح «تحليل توزیع فضايي اطلاعات مکانی کتابخانه‌های شهر مشهد گامی در جهت مدیریت یکپارچه شهری» انجام گرفت.
این تحقیق با هدف مطالعه پراکنش فضایی کتابخانه ها در شهر مشهد با استفاده از مدل‌های تحلیل فضایی و تکنیک‌های مربوط به خودهمبستگی فضایی در محیط نرم افزاری GIS و GEO DA انجام گرفته است. داده های مورد نیاز در این تحقیق شامل نقشه کتابخانه ها و فیلدهای اطلاعاتی مربوط به نواحی شهر مشهد است. در اين راستا، ابتدا پایگاه مکانی داده‌ای جمعيتی مربوط به نواحی و کتابخانه‌های شهر مشهد ، درمحيط نرم افزار Arc GIS تهيه شد. در مجموع در 51 ناحيه شهر مشهد ، اطلاعات 35 کتابخانه جمع آوری و وارد پايگاه اطلاعات مکانی گرديد، که ازاين تعداد کتابخانه، 17 مورد محله ای ، 11 مورد ناحيه ای ، 6 مورد منطقه ای و يک مورد شهری بوده است.
ترکيب اطلاعات مکانی و مديريتی با سيستم‌های اطلاعات جغرافيايي به منظور تصميم‌گيری و مديريت يکپارچه، يکي از توانايي‌های غيرقابل انکار اين فن‌آوری در حوزه مديریت و برنامه‌ريزی فضايي است. بر اين اساس در اين تحقيق به منظور برنامه ريزی مراکز فرهنگی به ويژه کتابخانه ها در سطح شهر مشهد ، از سيستم اطلاعات جغرافيايي و به ويژه تکنيکهای "خود همبستگی فضايي" (Spatial Auto-Correlation) و شاخصهای مربوطه موران و ضریب گری(Gary Ratio Cو Moran’s I) در نرم افزار GIS ،برای تحليل روابط توزيع فضايي کتابخانه ها و تراکم جمعيتی نواحی شهر مشهد استفاده شده است.
در این تحقیق مشخص گردید که از نظر نسبت تعداد جمعیت به ازای هر کتابخانه، میانگین شهر مشهد مشابه میانگین استان، اما پائین تر از میانگین کشور بوده و از نظر شاخص سرانه سطح زیربنا از میانگین استان و کشور بالاتر می باشد.
نتيجه حاصل از کاربرد تحليل مدل خود همبستگی فضايي پراکنش کتابخانه ها در سطح نواحی شهر مشهد ، نمايانگر الگوی پراکنده (Dispersed) در سطح مشهد و توزيع ناعادلانه کتابخانه ها در سطح نواحی و ناهمگنی و عدم شباهت و نا پيوستگی واحدهای ناحيه ای به لحاظ شاخص کتابخانه براساس وسعت آنها می‌باشد.
همچنين تحليل خود همبستگی دو متغيره موران نيز بيانگر اين واقعيت است که رابطه منفی بين تراکم جمعيت و الگوی توزيع کتابخانه در سطح نواحی شهر مشهد وجود دارد. یعنی نواحی با تراکم بالا از شاخص مطلوب توزيع کتابخانه بر خوردار نمی باشند. دستگاه مديريت شهری بايستی گامها و تدابير لازم را برای ساماندهی توزيع عادلانه و کارآمد کتابخانه ها بعنوان یکی از انواع تسهيلات شهری برای مناطق پرتراکم جمعيت به منظور افزايش ميزان بهره‌وری فراهم آورد. که می تواند به منظور برنامه ريزی مکانی مراکز فرهنگی (کتابخانه ) مورد استفاده دست اندار کاران مديريت شهری در راستای توسعه پايدار قرار گيرد.ح/الف