به همت پژوهشكده علوم بهداشتي جهاددانشگاهي،فرهنگ جامع سلامت در حال تدوين است.
به گزارش روابط عمومي پژوهشكده علوم بهداشتي جهاددانشگاهي،اين فرهنگ، دایره‌المعارف علوم بهداشتی است که با فراهم نمودن دسترسی به درک عمیق و کاربردی مفاهیم، رویکردها، ابزارها و روش‌های علوم مختلف بهداشتی در راستای توسعه دانش پایه، عدالت‌محور و در تعامل با جهان که از اهداف چشم‌انداز کشور است، نقش ایفا می‌نماید.
هدف از تدوين این فرهنگ یکسان‌سازی واژه‌ها و اصطلاحاتی است که در علم سلامت به طور عام و در زیرمجموعه‌های تخصصی‌تر به صورت خاص، کاربرد وسیعی داشته و در دانشگاه و نظام مراقبت و درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع تلاش شده تا با تدوین یک دایره‌المعارف کاربردی بتوان نیاز محققان، دانشجویان و متخصصان حوزه سلامت و درمان را برطرف ساخت.
بخش بهداشت و درمان براي دستيابي به اهداف خود نيازمند به كارگيري ابزارها و روش‌هاي مختلف در ارائه خدمات و مديريت آن است. از طرف ديگر، با توجه به حساسيت اهداف اين بخش و هم‌چنين محدوديت منابع، استفاده از رويكردهاي مختلف در اصلاح مداوم نظام سلامت جهت دستيابي به عدالت در سلامت امری ضروري است. در چنين چرخه گريزناپذير، تغيير و بهبود مستمر، تعامل و استفاده از نظرها و دستاوردهاي ساير محققان و صاحب نظران نقش موثري ايفا مي‌كند. چنین امری مستلزم یکسان سازی مفاهیم و نیز تعریف و توضیح کاربردی آنها در شرایط حاضر است. این امر خود به بهبود ارایه خدمات منجر خواهد شد.
فعالیت‌های انجام شده تحت این پروژه به تدوین مرجعی مناسب و معتبر برای گرایش‌های مختلف علوم‌بهداشتی منجر شود. در این مرجع علاوه بر ارایه معادل فارسی هر یک از اصطلاحات به کار رفته علوم بهداشتی، تعریف مفهومی و توضیحات کاربردی مربوط نیز ارایه خواهد شد.

وجود چنین فرهنگ کاملی، مدیریت اطلاعات علوم بهداشتی را ممکن نموده و با یکسان‌سازی مفاهیم، بستر لازم برای تعامل و بهره‌مندی از نظرات و دستاوردهای صاحب‌نظران علوم بهداشتی در سطح بین‌المللی و تسهیل معادل‌سازی در امر ترجمه مطالب علمی بهداشتی از انگلیسی به فارسی و برعکس را موجب می‌شود.

این فرهنگ منبع معتبر و مناسبی برای کشورهای فارسی‌زبان خواهد بود و ابزار مناسبی برای پژوهشگران، صاحب‌نظران، مدیران و مسوولان بخش بهداشت و درمان در این کشورها تهیه می‌نماید.

در حال حاضر سایر کشورهای فارسی‌زبان تمایل فراوان به استفاده از منابع فارسی دارند. از آنجا که خود با محدودیت این منابع روبه‌رو هستند، تهیه و عرضه این منابع به این کشورها به احتمال زیاد با استقبال روبه‌رو خواهد شد.

به منظور اجراي اين طرح، شوراي فرهنگ جامع سلامت با حضور برخي از صاحب‌نظران توانمند و علاقه‌مند به حوزه سلامت و بهداشت تشكيل گرديده است. اين شورا، علاوه بر سياست‌گذاري تدوين فرهنگ و مراحل اجراي آن با در نظر گرفتن گستردگي و اهميت موضوع، اطلاع رساني مناسب از طرح و مراحل اجراي آن را ضروري دانسته و تصميم به نشر اطلاعات در قالب مجموعه دفترهايي گرفته است.

· كليات، ساختار و روش تدوين فرهنگ (دفتر اول)

· مراحل اجرا و سياستهاي كلان تدوين فرهنگ (دفتر دوم)

· راهنماي نگارش مقالات (دفتر سوم)

· بسته خدمات مديران گروه‌هاي علمي و نمونه مقالات (دفتر چهارم)

دفتر حاضر پنجمين دفتر از اين مجموعه است كه در آن، روند پيشرفت طرح فرهنگ جامع سلامت به اختصار توضيح و نشان داده شده است.

روند پيشرفت طرح

در راستای انجام فعالیت‌های مورد نیاز برای تدوین فرهنگ، مراحل اجرایی نمودار شماره 1 طراحي شده است. قسمت‌هاي مشخص شده با رنگ طوسي در نمودار، مراحلي از طرح را كه تا كنون انجام شده است نشان مي‌دهند. شرح فعاليت‌هاي انجام شده در هر يك از اين مراحل و دستاوردهاي آنها نيز در اين گزارش ارائه شده است.

شايان ذكر است فعاليت‌هاي هر يك از اين مراحل تا تدوين نهايي فرهنگ ادامه خواهد داشت.

بررسي پيش زمينه در ايران و جهان

پيش زمينه موضوع در ايران با هدف شناسايي فرهنگ هاي فارسي در علوم پزشكي و بهداشتي بررسي گرديد. اين بررسي در سطح جهان با هدف شناسايي گسترده كتاب‌هاي انتشار يافته مشابه با فرهنگ جامع سلامت و نيز دسترسي به آن‌ها بود.

نتايج حاصل از بررسي منابع در ايران تحت همين عنوان در قسمت دستاوردها ارائه شده است. بررسي در سطح جهان منجر به شناسايي دو دايره‌المعارف شد.

سپس دو دايره‌المعارف سلامت همگاني به انضمام فرهنگ‌هاي فارسي موجود در حوزه‌هاي مختلف علوم بهداشتي خريداري شدند.

تشکيل شوراي فرهنگ جامع سلامت

برخی از صاحب‌نظران بنام علوم بهداشتی شناسايي شدند. در طي نشست حضوري طرح، به افراد منتخب معرفي و همكاري آنان جلب شد. نشست‌هايي جهت بررسي دقيق‌تر طرح و مراحل اجرايي آن برگزار شد.

آقايان دكتر ابوالحسن نديم ـ دكتر كاظم محمد ـ دكتر حسين ملك‌افضلي به همراه مجري طرح اعضاي شورا را تشكيل دادند. مدير اجرايي طرح نقش دبیر شورا را عهده‌دار شد.

نمودار شماره 1 . مراحل اجراي تدوين فرهنگ

طراحی طرح اولیه کار

شوراي فرهنگ جامع سلامت پس از تشكيل در طي نشست‌هاي خود طرح اوليه كار شامل سياست‌هاي كلان تدوين فرهنگ، شيوه مدخل گزيني، سياست تدوين مقالات و شيوه‌نامه نگارش مقالات را تعيين و تدوين نمودند.

علاوه بر آن، حوزه‌های علوم بهداشتی و گرایش‌های مختلف آنها جهت تشكيل گروه‌هاي علمي شناسايي شدند.

با توجه به گستردگي اين حوزه‌ها و گرايش‌هاي آنها و نيز به منظور حفظ كيفيت كار، اجراي مراحل تدوين زمان‌بندي شد. بر اساس اين زمان‌بندي، مقرر شد در مرحله اول فعاليت، گزينش مدخل در تعدادي از حوزه‌ها آغاز، پس از تكميل آن، مرحله مدخل گزيني ساير حوزه‌ها آغاز شود.

اولين دسته گروه علمي، قبل از پايان مرحله مدخل گزيني، تعدادي مدخل انتخاب و كار نگارش مقالات را آغاز مي‌كنند. اين مدخل‌ها و مقالات چرخه عملياتي براي تدوين و نشر نمونه فرهنگ را طي خواهند كرد. به اين ترتيب، مراحل تدوين آزمايشي فرهنگ براي نمونه‌اي از آن انجام مي‌شود تا موانع احتمالي شناسايي و بر طرف گردد.

اين موضوع در نمودار مراحل اجرا نشان داده شده است.

تشکيل کمیته علمی

از صاحب نظران علوم مختلف بهداشتی مرتبط با حوزه‌هاي انتخابي دعوت به همكاري شد. در وهله اول، كليات طرح و مسئوليت آنان در طرح توضيح داده و از آنها دعوت به همكاري شد. همكاري افراد علاقه‌مند به عنوان مديران گروه‌هاي علمي رسما با صدور حكم آغاز شد. این صاحب نظران مسئولان گروه‌های كاري و تخصصی طرح در حوزه هاي مربوط به خود هستند.

كميته علمي با حضور اين مديران، مجري طرح، ويراستار و دبیر شورا (مدير اجرايي طرح) تشكيل و نشست‌هاي خود را برگزار نمود.

اسامي همكاران فرهنگ در اين مرحله در دفتر اول ارائه شده است.

همسو سازی و تدوین طرح نهایی کار

صورت اوليه طرح در شوراي فرهنگ به اعضاي کمیته علمی ارائه و در طی نشست‌های کارشناسی بعدي همسو‌سازي لازم انجام شد. بر اساس تعاملات انجام شده در اين نشست‌ها، اصلاحات پيشنهادي جمع‌بندي و به شوراي فرهنگ ارائه گرديد.

پيشنهادها ارزيابي و اصلاحات لازم اعمال شدند. طرح نهایی کار، اعم از سياست‌هاي كلان تدوين فرهنگ، شيوه مدخل گزيني، سياست تدوين مقالات و شيوه‌نامه نگارش مقالات و مراحل اجرا، تدوین گرديدند.

قسمت‌هاي مختلف طرح نهايي در دفتر سوم ارائه شده است.

تشکيل گروه‌های کاری و شناسايی مدخل‌ها

مديران گروه‌هاي علمي گروه‌هاي كاري خود را براي مدخل گزيني تشكيل دادند و پس از آن، مدخل گزيني در گروه‌های کاری آغاز شد.

اطلاعات مربوط به ميزان پيشرفت كار، دستاوردها، سوالات و موانع احتمالي در نشست‌هاي كميته علمي به طور مستمر مطرح و مورد بررسي قرار گرفت.

انتخاب مدخل براي نمونه فرهنگ

در راستاي تدوين و نشر نمونه فرهنگ، تعدادي از مدخل‌هاي هر حوزه توسط مديران گروه‌هاي مربوط انتخاب شدند.

نهايي كردن مدخل‌هاي نمونه فرهنگ

مدخل‌هاي انتخابي در كميته علمي مطرح و با معيار پر بسامد بودن نهايي شدند.

نگارش مقالات

مقالات مدخل‌هاي انتخابي توسط مديران گروه‌هاي علمي تدوين شده‌اند.

ويرايش مقالات

مقالات نگارش شده با در نظر گرفتن سیاست‌ها و شیوه نامه نگارش مقالات در بخش ويراستاري فرهنگ در حال باز بینی فني است. ويرايش نهايي مقالات نيز به طور همزمان انجام مي‌پذيرد.

پس از ويراستاري اين مقالات چرخه عملياتي تدوين و نشر نمونه فرهنگ طي خواهد شد. به اين ترتيب، مراحل تدوين فرهنگ به طور آزمايشي براي ارائه نمونه‌اي از آن انجام مي‌شود تا موانع احتمالي شناسايي و بر طرف گردد.

اين موضوع در نمودار 1 نشان داده شده است. همچنان كه در نمودار مشاهده مي‌شود، چرخه فعاليت‌هاي تدوين و نشر فرهنگ به طور موازي و همزمان در حال اجرا است.

 گفتني است،در حال حاضر 1500 مدخل در 7 گروه علمي شناسايي شده‌اند و نمونه فرهنگ حاوي 70 مدخل و مقاله برگزيده از 7 گروه علمي، در دست ويرايش است.ح/الف