اهميت فناوري اطلاعات و ارتباطات ديگر براي كسي پوشيده نيست و ديگر كسي توان اين فناوري را در ايجاد هزاران شغل درآمدزا انكار نمي‌‌كند و همه مي‌دانيم غولهاي بزرگ دانش و ثروت دنيا شركتهاي حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات هستند و اطلاعات و داده و در يك كلام فناوري اطلاعات و ارتباطات حرف اول را مي‌زند.گويي ديگر هيچ شغل و رشته‌اي نيز بدون فناوري اطلاعات معنا و مفهومي ندارد.به بهانه برگزاري دوره‌هاي يكساله MBA و همچنين دوره‌هاي شغل محور فناوري اطلاعات و ارتباطات در پژوهشكده ICT جهاد دانشگاهي با مهندس رامين نواب‌پور مدير مركز آموزشهاي تخصصي پژوهشكده ICT جهاد دانشگاهي گفتگويي را انجام داده‌ايم كه از نظر خوانندگان گرامي مي‌گذرد.

آقاي نواب‌پور در سالهاي گذشته نگاهها نسبت به اشتغال و كارآفريني از طريق فناوري اطلاعات و ارتباطات چندان مثبت نبود در حاليكه امروزه مي‌بينيم اين فناوري به صنعت كارآفرين و اشتغالزا در تمام دنيا تبديل شده است تحليل شما از روند توسعه  ICT  در دنيا و ايران چگونه است؟

در يك مفهوم عام مي گويند فناوري اطلاعات فناوري است كه به حوزه توليد، پردازش، فرآوري و توزيع داده مي‌پردازد و ابزار آن كامپيوتر و وسايل ديگر الكترونيكي است.

فناوري اطلاعات قبل از اينكه به آن information technology اطلاق شود كماكان در قالب علوم كامپيوتر (سخت‌افزار و نرم‌افزار)، ديجيتال و مخابرات وجود داشته است و از آن بهره‌برداري مي‌شد ولي آنجايي فناوري اطلاعات شكل گرفت و به عنوان فناوري مطرح شد، كه از همپوشاني علوم رايانه و ارتباطات با ساير حوزه‌ها، تحولات بنياديني در اين عرصه به وجود آمد و تاثيرات خود را بر روي بسياري از علوم و فناوريها گذاشت، و عملاً ا فناوري اطلاعات به طور جدي در همه عرصه مورد استفاده قرار گرفت

مهمترين تاثير IT تغيير ماهيت مشاغل بود، در اوايل عده‌اي موضع داشتند و معتقد بودند كه فناوري اطلاعات موجب افزايش بيكاري مي‌شود و شايد در نگاه اول تا حدودي درست بود ولي در ادامه مي‌بينيم اينگونه نيست و ماهيت مشاغل از طريق اين فناوري عوض مي‌شود و مشاغل جديدي شكل گرفته و جاي مشاغل سنتي را مي‌گيرد. بهتر است بگوييم جاي نگاه و تفكر سنتي را مي‌گيرد. يك كارگر ساده ديروز، امروزه بايد به يك دانشگر يا knowledge worker تبديل شود. اين كارگر كار خود را بر اساس دانش انجام مي‌دهد.

قبلاً تايپيست با ماشين تايپ قديمي كار مي‌كرد ولي امروزه ماشين و كامپيوتر پيشرفته و توانائيها و دانش بالا و برنامه‌هاي پيشرفته صورت مي‌گيرد در واقع كارهاي تايپ و ماشين امروزه با توانايي و بهره‌وري بسيار بالاتري صورت مي‌گيرد.طبيعتاً كسي كه با تايپ سنتي آشناست، ممكن است امروزه بيكار شود ولي كسي كه به توانائيهاي رايانه‌اي امروز مسلط است فرصت‌هاي شغلي فراواني پيدا مي‌كند.

 امروزه در هر اداره ، كارگاه و موسسه تايپيست‌هاي زيادي مورد نياز است كه با دانش و توانمندي‌هاي امروز كار مي‌كنند. قبلاً كتاب‌هاي سنتي فراواني داشتيم الان، كتابهاي الكترونيكي داريم، نشريات الكترونيكي و روزنامه‌نگاري الكترونيكي و يا كتاب‌هاي صوتي داريم، امروزه آموزش الكترونيكي جاي آموزش سنتي را مي‌گيرد. الكترونيكي شدن يك واژه نيست بلكه تمامي عرصه‌ها را مي‌گيرد. بنابراين حجم زيادي از مشاغل در حوزه IT شكل گرفته است. كشور هند نگاه ويژه‌اي به فناوري اطلاعات داشته و دارد. خيلي از شركت‌هاي بزرگ IT و ICT در كشور هند دفاتر خود را راه‌اندازي كردند، به ويژه اينكه هنديها به زبان انگليسي هم آشنا بودند و مشكلي نداشتند. در حال حاضر صادرات نرم‌افزار كشور هندوستان، بيشتر از درآمد صادرات نفت ما است. بدون شك اين هنديها از طريق فناوري اطلاعات اين درآمد را به كشورشان سرازير كرده‌اند.

با اين توصيف، ديگر نگاه اينكه فناوري اطلاعات اشتغال را كاهش مي‌دهد، منسوخ شده است؟

دقيقاً ديگر كسي به فناوري اطلاعات به عنوان محدود كننده اشتغال نگاه نمي‌كند. فناوري اطلاعات بستر اشتغال و كارآفريني است، مشاغل ويژه اينترنتي شكل گرفته است. مشاغل IT از جنسي است كه ديگر نياز به دفتر كار هم ندارد، به راحتي از طريق يك وب سايت خريد و فروش اينترنتي مي‌توان بسياري از داد و ستدها را در بستر وب انجام داد. نرم‌افزارهاي طراحي شده كه كارهاي منشي يك شركت را انجام مي دهند و بسياري از موارد مشابه.

بنابراين كسي كه به IT مسلط است با كمي خلاقيت مي‌تواند براي خود كسب و كاري را راه‌اندازي و مديريت كند. به همين دليل شركت‌هاي فناوري اطلاعات با پرسنل كم شكل مي‌گيرند ولي درآمد و گردش مالي بالايي دارند.

چرا در كشورمان كسب و كار و يا بهتر بگويم كسب و كار اينترنتي آنگونه كه بايد و شايد رونق نگرفته يا نمي‌گيرد؟

در ايران هميشه يك آفتي وجود دارد كه هر پديده جديدي كه به كشورمان مي‌آيد، افراد ابتدا بهت زده مي‌شوند، بعد ذوق مي‌شوند و در نهايت دلزده مي‌شوند. نبايد اجازه بدهيم اين اتفاق در حوزه IT بيفتد، نبايد اجازه بدهيم فناوري اطلاعات كه در همه جاي دنيا كارايي و كارآفريني خود  را ثابت كرده در كشورمان لوث شده و يك كالاي لوكس جلوه داده شود. سايت E-bay كه مدير آن (پير اميديار) يك ايراني است، بزرگترين سايت خريد و فروش اينترنتي است و مدير آن جزء 100 ثروتمند بزرگ دنياست. بنابراين قدرت توليد ثروت از دانش در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات معنا پيدا مي‌كند و به طور ملموس خود را نشان مي‌دهد و بازه به ثمر نشستن فناوري اطلاعات براي كسب درآمد، بازه زماني بسيار كوتاهي است؛ امروزه نمونه‌هاي فراوان موفق از اين شركت ها وجود دارد ؛ شركت اپل با دو نفر و در گاراژ يك خانه كار خود را شروع كرد. بيل گيتس در دوران دانشجويي با همكاران خود شركت ميكروسافت را ايجاد كرد. شبكه‌هاي اجتماعي face book  توسط يك تيم جوان پايه گذاري شد كه الان نيمي از كاربران اينترنت در دنيا عضو اين سايت هستندو بهره‌برداري‌هاي تجاري، اقتصادي و حتي سياسي هم از آن مي‌شود، يا سايت Utube  كه با عرضه فيلمهاي كوتاه خانگي كار خود را آغاز كرد و اكنون توسط شركت گوگل با مبلغ قابل توجهي از بنيانگذاران اوليه خريداري شد. در پشت سر همه اين فعاليت‌ها جوانان با انگيزه و خلاق بوده‌اند و اين كسب و كارها را هدايت كرده‌اند. مشاغل سنتي بسيار هزينه‌بر و سنگين است، ايجاد سوله، خط توليد، تجهيزات، آب، برق، گاز و ... از عهده هر كسي و يا هر جوان و فارغ‌التحصيل بر نمي‌آيد ولي بستر فناوري اطلاعات هيچكدام از اين هزينه‌ها را ندارد. براي ايجاد يك شركت فناوري اطلاعات و كسب و كارهاي اينترنتي بعضا يك خط تلفن و چند رايانه ( و حتي بدون نياز به دفتركار) مي‌توان كار را شروع كرد. به همين دليل از انقلاب فناوري اطلاعات سخن مي‌گويند چون در همه شئون زندگي تاثير خود را گذاشته است.

در كشورمان توجه به مشاغل حوزه IT چه سابقه و چه دورنمايي دارد؟

خوشبختانه چند سال پيش طرح تكفا براي توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در كشورمان اجرا شد كه تاثيرات بسيار خوب و مثبتي را در تحرك بخشيدن به اين حوزه ايجاد كرد، اين طرح موجب شد كه خيلي‌ها بدانند IT چيست و چه كاركردهايي دارد. بسياري از كارشناسان از تكفا به عنوان يك حركت رو به جلو و سازنده نام مي‌برند. گر چه آن طرح هم نواقصي داشت ولي آن تجربه به عنوان كار اول به اذعان همه كارشناسان دلسوز حوزه فناوري اطلاعات موفق بود ولي متاسفانه با تغييرات مديريتي در سطح وزارت ICT ادامه كار در قالب طرح‌هاي تكفاي 2  اجرا نشد و در سالهاي اخير نيز به فناوري اطلاعات به شكل ضعيفي پرداخته شد و بودجه‌هاي مورد نيازاين بخش تامين و هدايت نشد. اما اميدواريم كه با برنامه ريزيهايي كه صورت مي گيريد خصوصا در برنامه پنجم توسعه كشور جايگاه ويژه اي براي توسعه اين فناوري تبيين گردد.

در گذشته و حتي حال، مشاغل از دل سه گروه كشاورزي، دامپروري صنعت مشتق مي‌شد، با توجه به فراگيري فناوري اطلاعات مي‌توانيم از اين فناوري به عنوان گروه چهارم در تقسيم‌بندي مشاغل نام ببريم؟

در آينده دنيا چند چيز به طور اساسي تاثيرگذار است كه شامل فناوري اطلاعات، بيو تكنولوژي، نانوتكنولوژي و علوم فضايي است. فناوري اطلاعات ممكن است به صورت گروه شغلي جدا فرض نشود ولي در همه زمينه‌ها و رشته‌ها تاثير خود را گذاشته است. به عنوان مثال توسط دانشجويان ايراني دستگاهي توليد شده است كه از طريق فناوري اطلاعات و به كمك ماهواره مي‌توان سيستم آبياري زمين‌هاي كشاورزي را بدون حضور در محل مديريت كرد.

فناوري اطلاعات در صنعت، اتوماسيون صنعتي را موجب شده است يا مثلا فناوري اطلاعات موجب شكل گيري ساختمانهاي هوشمند شده است و ايجاد سيستمهاي مديريت مصرف انرژي شده است كه البته از اين مثالها بسيار است وشايد يكي از مثالهاي ملموس آن بتوان به سيستم كارت هوشمند سوخت اشاره داشت.

ورود فناوري اطلاعات به ايران چه چالش‌هايي داشت؟

يكي از معضلات ما در حوزه فناوري اطلاعات عدم آشنايي با نحوه بكارگيري صحيح فناوريهاي نو است. در كشوري مثل پاكستان قبل از اينكه كامپيوتر وارد ادارات و مراكز خصوصي يا دولتي شود ابتدا  آموزش‌هاي مورد نياز در اين خصوص ارائه شد و بعد كامپيوتر وارد شد در حاليكه كه در كشور ما اين موضوع برعكس بود سيل دستگاههاي رايانه اي به كشورمان سرازير شد در حاليكه هيچ كس نمي‌توانست از ان استفاده كند و اغلب اين كامپيوتر با كاور پوشيده بود و به عنوان يك كالاي لوكس و تزييني در اتاق مديربه آن نگاه مي‌شد. متاسفانه به جاي اينكه كامپيوترها در دست كارشناسان قرار بگيرد ابتدا در اتاق مديران نصب شد كه حتي هنوز هم بسياري از مديران توان استفاده درست از اين فناوري را ندارند.

بنا بر اين يكي از چالشهاي اساسي در اين حوزه بحث فرهنگ استفاده از اين فناوري و آموزش استفاده كنندگان از آن است. خصوصا با توجه به سرعت بالاي توسعه و تحول در اين فناوري و نو شدن مداوم آن لزوم ارائه آموزش بيش از پيش احساس مي شود.

پژوهشكده ICT جهاد دانشگاهی اقدام به برگزاري دوره‌هاي MBA و همچنين دوره‌هاي شغل محور در حوزه ICT كرده است. اين دوره‌ها تا چه حد مي‌تواند نيازهاي متقاضيان و خلاهاي آموزشي در اين رشته‌ها را پر كند؟

ج: ما با توجه به تجارب موجود در دنيا، ايران و توان علمي و آموزشي جهاد دانشگاهی هم اكنون در پژوهشكده ICT جهاددانشگاهي علاوه بر دوره هاي تخصصي اين حوزه دو گروه جديد از آموزشها را ارائه مي كند. گروه اول دوره‌هاي يكساله MBA در حوزه فناوري اطلاعات  و گروه دوم ديگر دوره هاي جامع شغل محور فناوري اطلاعات و ارتباطات است. اين دوره‌ها از دل تجربيات در اجراي پروژه‌هاي فناوري اطلاعات  و همچنين نيازسنجيهاي علمي انجام شده در اين حوزه بيرون آمده است.و با نيازهاي كار براي اجراي پروژه‌ها به ويژه در حوزه فناوري اطلاعات مرتبط است. دانشگاه‌هاي ما دوره‌هايي را در حوزه فناوري اطلاعات اجرا و فارغ‌التحصيلاني تربيت مي‌كنند كه قلم به دست هستند ولي ما از طريق برگزاري اين دوره‌ها در صدد تربيت نيروهاي به اصطلاح آچار به دست هستيم كه بتوانند نياز بازاركار حوزه فناوري اطلاعات را برآورده كنند. امروزه فضاي كسب و كار در حوزه فناوري اطلاعات بيش از هر حوزه يا رشته‌اي تعيين مي‌كند كه چه نيرو و متخصصي مورد نياز است. در واقع فضاي IT از فضاهايي است كه افراد كارآزموده اي كه به ابزراهاي روز تسلط دارند را طلب مي كند نه لزوما افرادي با معلومات دانشگاهي. به همين علت امروزه مي بينيم كه شركتهاي صاحب فناوري دوره هاي تخصصي خاص خود را طراحي و در سطح دنيا اجرا ميكنند و حتي گواهينامه مهندسي خاص خود را به فارغ التحصيلان اين دوره ها ارائه مي كنند. مثل شركتهاي سيسكو و مايكروسافت . بنابراين هدف از برگزاري اين دوره‌ها در جهاددانشگاهي، مسلط شدن نيروهاي آموزش ديده براي مشاغل كليدي فناوري اطلاعات و ارتباطات است.

در اين دوره‌ها از دانشجو فعاليت‌هاي مختلف خواسته مي شود، مهارت‌هاي مورد نياز هم آموزش داده مي‌شود. مصاحبه‌هاي تخصصي برگزار مي‌شود و هر كسي هم ثبت‌نام نخواهد شد. تلاش مي‌شود آموزش‌ها با تجارب كاري افراد مرتبط باشد و در حين تحصيل اجراي پروژه‌هاي مختلف به آنها سپرده ‌شود تا به نتيجه مطلوب در اين زمينه‌ها برسيم.

چه برنامه‌اي براي آينده دوره‌ها داريد؟

از برنامه هاي آتي ما، برگزاري دوره هاي مشترك تخصصي-كاربردي با مراكز علمي معتبر داخلي و خارجي و همچنين برگزاري دوره هاي مشترك آكادميك در مقطع تحصيلات تكميلي است . از سوي ديگر نگاهي داريم به برگزاري دوره هاي مرتبط با كاربرد فناوري اطلاعات در ساير حوزه هاي علوم و صنعت نظير نفت و گاز، پتروشيمي، كشاورزي، خودرو و ..... .

تلاش مي‌شود تا نيازهاي شغلي و مديريتي اين حوزه‌ها از طريق طراحي دوره‌هاي مفيد پاسخ داده شود. جهاد دانشگاهی خود را رقيب ديگران نمي‌بيند، هدف ما پر كردن خلاهاست. جاهايي كه موسسه يا دستگاهي وارد نشده است و اين دوره‌ها براي نيازهايي است كه كمتر به اين نيازها پرداخته شده است .

 گفتگو: امير علي بينام