دکتر حمیدرضا بیدخوری، معاون پژوهشي جهاددانشگاهي مشهد به زمينه‌هاي فعاليت این حوزه اشاره کرد و گفت: معاونت پژوهشي جهاددانشگاهي مشهد در دو قالب کلي گروه‌هاي پژوهشي و مراکز خدمات تخصصي فعاليت مي کند.گروه هاي پژوهشي جهاد مشهد چند نقطه تمرکز دارد يکي حوزه علوم زيستي است که در حوزه مذکور پژوهشکده علوم و فناوري مواد غذايي را داريم که شامل سه گروه است. همچنين گروه زيست فناوري قارچهاي صنعتي که در دو زمينه جديد، گروه بيولوژي سلولي-مولکولي و هسته پژوهشي کشت بافت گياهي فعاليت مي‌کند.
در زمينه علوم‌انساني که پيشينه‌اي بالغ بر 15 سال در جهاد مشهد دارد، گروه علوم اجتماعي است که داراي موافقت قطعي از شوراي گسترش تشکيلات پژوهشي جهاددانشگاهي است. همچنين طي چند سال اخير نيز موفق به تشکيل گروه پژوهش‌هاي اقتصادي، گروه برنامه‌ريزي شهري- منطقه اي در حوزه علوم انساني و ساماندهي گروه پژوهشي ايدز و هپاتيت شده‌ايم.
در زمينه مراکز خدمات تخصصي نيز مرکز فني و مهندسي، مرکز تشخيص طبي و آسيب شناسي و کلينيک دندانپزشکي فعال است.
وی انتخاب اين موضوعات را به جهت زمينه اصلي آن پژوهش‌ها در جهاد مشهد عنوان کرد و گفت: پیگیری این موضوعات در جهاد مشهد، پيش‌زمينه‌اي تاريخي دارد. مثلا با بودن قطب صنعتي صنايع غذايي کشور در استان خراسان، جهاد مشهد در سال 69 فعاليت خود را در زمينه پژوهش‌هاي موادغذايي شروع کرد و از سال 73 گروه پژوهشي صنايع غذايي را تشکيل داد که در نهايت به پژوهشکده منجر شد. با توجه به اهميت شناسايي مسائل و مشکلات حوزه علوم اجتماعي نيز گروه پژوهشي علوم اجتماعي تاسيس شد.
زمينه‌هاي بعدي هم به تناسب نيروي متخصص و توانمندي‌ها و اولويت‌هاي تعيين شده از سوي دفتر مرکزي براي جهاد مشهد انتخاب شده است و البته لزوم اهميت به نيازهاي استان و کشور، جهاد مشهد را در نهايت به عناوين و موضوعات ذکر شده رساند.
وی به نحوه شکل‌گيري و ساختارهاي پژوهشکده علوم و فناوري مواد غذايي جهاد مشهد اشاره کرد و گفت: پژوهشکده علوم و فناوري مواد غذايي جهاد مشهد که از گروه صنايع غذايي سابق نشات گرفته است از سال 73 از شاخه کشاورزي مستقل و تشکيل شد. اين پژوهشکده موافقت اصولي خود را در سال 86 اخذ نمود و هم اکنون با سه گروه فرآوري مواد غذايي، کيفيت و ايمني مواد غذايي و افزودني‌هاي غذايي و برخورداري از آزمايشگاه اکريليته استاندارد و آزمايشگاه تخصصي و پژوهشي صنايع غذايي، قريب به 40 طرح خاتمه يافته دارد.
اين سه گروه در راستاي شبکه برنامه‌اي که براي خود تعريف کرده است، پروژه‌هاي تحقيقاتي و نيمه‌صنعتي را به سفارش کار فرمايان موسسات دولتي و شرکت‌هاي خصوصي در قالب طرح‌هاي کارفرمايي انجام مي‌دهد.
همچنين اين پژوهشکده، مجري طرح ملي فلگ‌شيپ صنايع غذايي است که اجراي آن از سوي وزارت صنايع به جهاددانشگاهي و در نهايت به جهاد مشهد واگذار شده است و اکنون در قالب طرح مذکور آماده پذيرش فعاليت‌هاي پژوهشي و کارفرمايي است.
هم اکنون 10 پژوهشگر تمام وقت و عضو هيئت علمي با اين پژوهشکده همکاري مي‌نمايند. همچنين با برخي از متخصصان صنايع غذايي استان که عمدتا از دانشگاه فردوسي هستند به عنوان اعضاي شوراي علمي ارتباط دارد.
وی با تاکید بر آنکه، انجام پژوهش‌هاي کارفرمايي در جهاد مشهد به پژوهش‌هاي بنيادي و راهبردي این واحد، کمک می‌نماید، گفت: همواره فاصله‌اي بين زمينه فعاليت‌هاي کارفرمايي و فعاليت شبکه برنامه علمي گروه هاي پژوهشي وجود دارد. در اجراي اينگونه طرح‌ها از آنجا كه به سفارش کارفرمايان تعيين مي‌شوند، خط و مشي ثابتي وجود ندارد و برنامه‌ريزي در خصوص انجام آنها براي هيچ موسسه پژوهشي امكان‌پذير نيست؛ اما در نهايت انجام آن، حسن بزرگي دارد که هدف اساسي پژوهش در زمينه صنعت غذا را بارز مي‌نمايد؛ پژوهش به منظور توليدات علمي و پژوهش براي كمك به آن صنعت در يک جايگاه قرار ندارند اما منافاتي نيز با يكديگر ندارند. ما در پژوهشکده علوم و فناوري مواد غذايي جهاد مشهد، با رويكرد اولويت به انجام طرح‌هاي كارفرمايي و كسب توانمندي در زمينه‌هاي خاص، نه تنها تقابلي را بين اين دو احساس مي‌نماييم، بلکه انجام پژوهش‌هاي کارفرمايي به پژوهش‌هاي بنيادي و راهبردي ما نيز کمک خواهد كرد.
معاون پژوهشی جهاددانشگاهی مشهد، افزود: مسئله اساسي تقابل يا امکان تقابل اين دو نيست، مشکل اين است که کارفرمايان بخش صنعت معمولا اعتمادي به پژوهش‌هاي داخلي ندارند يا ترجيح مي دهند که با صرف هزينه‌هاي هنگفت، بسته توليدي خود را از ساير کشورها خريداري کنند، ضعف ارتباط مراکز پژوهشي و صنعت که در مباحث گوناگون در كشور از آن ياد مي‌شود امري مهم و اساسي است كه بايد به آن پرداخته شود.
دکتر بیدخوری، خاطرنشان کرد: در جهاد مشهد در خصوص جلوگيري از پراكندگي در انجام پژوهش‌ها دو سياست کلي داريم؛ يکي تکميل و بازسازي ساختار تشکيلات پژوهشي همانند تشکيل پژوهشکده صنايع غذايي كه اين امکان را به ما مي دهد تا فعاليت‌ها را ساماندهي بهتري نماييم و دوم استفاده از نيروهاي تمام وقت هيئت علمي است، طي سال‌هاي گذشته در جهت تكميل کادر هيئت علمي و ارتقاء علمي اعضاء در پژوهشكده مذكور توجه ويژه شده است و پيش‌بيني مي‌شود در چند سال آينده اين پژوهشكده با بهره‌مندي از تعداد قابل توجهي دکتراي تخصصي تمام وقت، برنامه‌ريزي هاي بلند مدت و ميان مدت مطلوبي در زمينه پژوهش داشته باشد.
وی به رابطه بين پژوهشکده علوم و فناوري مواد غذايي جهاد مشهد با ديگر مراكز پژوهشي استان اشاره کرد و گفت: در استان خراسان يک پژوهشکده صنايع غذايي ديگر نيز وجود دارد که در پارک علم و فناوري خراسان تاسيس و ساماندهي شده است كه طي جلساتي با اعضاي هيئت علمي و مديريت آن پژوهشکده، در جهت گسترش همکاري هاي مشترک دو مرکز اقداماتي صورت گرفته است، همچنين ارتباط اين دو مركز با يكديگر در جلوگيري از انجام فعاليت‌هاي موازي يا تکراري بسيار موثر بوده است.
جهاد مشهد به عنوان قطب صنايع غذايي جهادهاي دانشگاهي ارتباط خوبي نيز با بقيه جهادهاي دانشگاهي دارد و اين آمادگي وجود دارد که گروه تخصصي کشاورزي دفتر مرکزي جهاد، قسمتي از امور مربوط به ساماندهي پژوهش‌هاي صنايع غذايي در بين جهادهاي کشور را به پژوهشکده علوم و فناوري مواد غذايي جهاد مشهد واگذار نمايد.
وی همچنین با اشاره به بحران جهاني غذا و اهميت پژوهش‌ها در اين زمينه، گفت: يکي از دلايلي که اكنون فعاليت مراکز پژوهشي حوزه علوم کشاورزي و يا علوم زيستي را بر صنعت غذا متمرکز نموده است، آن است که پيش بيني مي‌شود با افزايش چشمگير جمعيت و بحران جهاني غذا، طي سال‌هاي آينده در كشور با مشکل کمبود و عدم کيفيت مواد غذايي روبه‌رو شويم که اقدام در خصوص مرتفع ساختن آن را نبايد صرفا از موسسات پژوهشي انتظار داشت؛ ما در كشور نيازمند همکاري مثلث‌شكلي بين صنعت، مراکز اجرايي و مراکز پژوهشي هستيم كه تلاش پژوهشکده علوم و فناوري مواد غذايي جهاد مشهد در انجام پژوهش‌هاي کاربردي نيز در راستاي بوجود آمدن بخشي از ارتباط فوق و كمك به حل مشكلات صنعت غذا مي‌باشد.
وی به ارتباط نامطلوب مراکز اجرايي و مراکز پژوهشي اشاره کرد و افزود: اقدامات زيادي در طول 20 سال گذشته از سوي متوليان اجرايي بويژه وزارت صنايع در دولت‌هاي مختلف قبلي و فعلي صورت گرفته است كه اجراي برنامه فلگ‌شيپ در جهت حمايت از انجام پژوهش‌هاي کاربردي از آن جمله است كه تاثيرگذار خواهد بود، اين طرح به اشکال ديگر نيز در گذشته اجرا شده است اما دو مانع جدي در اجراي آن وجود دارد، اول آنکه کارفرمايان صنعت در حل مشكلات خود اعتماد جدي به موسسات پژوهشي ندارند كه واسطه‌شدن دولت در اين خصوص اقدام موثري است. اما مانع دوم سير بررسي سخت‌گيرانه و طولاني مدت پرسشنامه‌ها از سوي وزارت صنايع است كه در برخي موارد موجب از بين‌رفتن رغبت صاحبان صنايع مي‌شود.
دکتر بیدخوری به دیگر گروه‌های پژوهشی فعال در معاونت پژوهشی جهاددانشگاهی مشهد اشاره کرد و گفت: گروه پژوهشي زيست فناوري قارچهاي صنعتي که داراي موافقت قطعي از شوراي نظارت بر تشکيلات جهاد دانشگاهي است، يکي ديگر از گروه‌هاي موفق جهاد مشهد است که در سه زمينه قارچهاي خوراکي، قارچهاي مولد رنگ و قارچهاي دارويي فعال است. همچنين اين گروه موفق شده است تا با ساماندهي يک مرکز خدمات تخصصي کوچک قسمتي از اسپاون يا بذر مورد نياز کشور را تامين کند.
دو زمينه پژوهشي ديگر در حوزه علوم زيستي راه‌اندازي شده است، گروه بيولوژي سلولي و مولکولي و هسته پژوهشي کشت بافت گياهي است كه اولي در زمينه سلول درماني فعاليت مي‌كند و با تبادل نظرهاي مستمر با پژوهشکده رويان از تجربيات آن پژوهشکده بهره مي‌برد. در زمينه هسته پژوهشي کشت بافت گياهي نيز با استفاده از تکنيک "ريز ازديادي" تلاش مي‌شود تا با کشت بافت گياهي، به بسياري از گياهاني که در حالت معمول خيلي دير يا سخت تکثير مي شوندکمک شود.
وی به عمده فعاليت‌هاي گروه پژوهشي علوم اجتماعي جهاد مشهد اشاره کرد و گفت: گروه پژوهشي علوم اجتماعي جهاد مشهد در طول 16 سال گذشته از بدو تاسيس تا كنون عمدتا در جهت حل مسائل جوانان و معضلات و مسائل اجتماعي تمرکز داشته است. همچنين مبحث گردشگري مذهبي که با توافق گروه تخصصي علوم انساني دفتر مرکزي به جهاد مشهد واگذار شده است كه به نوعي به هر 3 گروه علوم انساني در جهاد مشهد(علوم اجتماعي- برنامه ريزي شهري- منطقه اي و اقتصادي) مرتبط مي‌شود و در اين خصوص در تلاشيم تا در سه سال آينده فعاليت‌هاي خودمان را در بخش بنيادي و راهبردي بر روي اين موضوع متمرکز و طرح‌هاي کارفرمايي را در اين زمينه جذب کنيم.
وی با تاکید بر آنکه در جهاددانشگاهي مشهد پژوهش‌هايي ترتيب داده می‌شوند که متناسب با نيازهاي جامعه باشد، گفت: ما از انجام پژوهش‌هايي که از نيازهاي جامعه دور بوده يا در فاصله زماني طولاني موثر واقع شود، پرهيز مي‌کنيم. راه ارتباط بين گروه‌هاي پژوهشي و جامعه، مراکز خدمات تخصصي است. يکي از اين مراکز مجتمع فني و مهندسي جهاد مشهد است که با توجه به نياز جامعه به تجهيزات کشاورزي، ساخت "گره‌زن دستگاه بيلر" مورد استفاده در کمباين را بر اساس يک پژوهش کاربردي در داخل جهاد مشهد در فهرست كار خود قرار داد و موفق به توليد آزمايشگاهي و دريافت لوح از جشنواره خوارزمي شد كه پس از انعقاد قرارداد با شرکت کمباين‌سازي اراک نيز موفق به توليد آن قطعه در مقياس انبوه شد.
ما در تلاشيم يک پروسه دوباره را منطبق با پژوهش‌هاي نوين متالوژي که مورد نياز جامعه باشد از طريق اين مرکز انجام دهيم که هم اکنون موضوعات خاصي در اين زمينه در حال بررسي است.
وی در خصوص ديگر مراکز خدمات تخصصي جهاد مشهد در حوزه علوم پزشکي، گفت: مرکز خدمات تخصصي تشخيص طبي و آسيب شناسي جهاد مشهد مشتمل بر چهار آزمايشگاه، دو آزمايشگاه در مشهد و دو آزمايشگاه در شهرستان‌هاي نيشابور و گناباد است كه حدود 83 عضو پرسنلي در مقاطع تحصيلي دکترا، کارشناسي ارشد، کارشناسي و پايين‌تر دارد وکيفيت مطلوب خدمات با تعرفه دولتي موجب استقبال بسيار مردم از اين مراكز شده است.
مرکز خدمات تخصصي دندانپزشکي جهاد مشهد نيز که سابقه خدمت‌رساني طولاني دارد و همواره سعي نموده تا به تناسب افزايش مراجعه‌كننده، گسترش کمي نيز داشته باشد. راه اندازي بخش ايمپلت دنداني در سال 86 و راه اندازي بخش تروما در سال 87 نمونه اي از اين تلاش است.
وی همچنین واقعي نبودن تعرفه ها و متناسب نبودن سرانه درمان در بودجه کلان کشور را از مشکلات جدي سلامت کشور عنوان کرد و گفت: تلاش‌هاي زيادي از سوي سازمان نظام پزشکي در سال‌هاي اخير انجام شده که در مواردي موفق نبوده است. با توجه به اين که سهم سرانه درمان از توليد ناخالص ملي، بسيار کم است، ساماندهي امور سلامت و درمان مشکل مي‌شود. در مراکز خدمات تخصصي خود با تعرفه‌اي نزديك به تعرفه دولتي و در کنار آن افزايش جدي هزينه‌هاي تجهيزاتي و پرسنلي، متاسفانه با وجود تمامي مقاومت‌ها، شرايط مطلوبي نداريم.ح/الف