پژوهشگران جهاد دانشگاهي دانشگاه علم و صنعت ايران براي نخستين بار در كشور موفق به طراحي و ساخت دکلهاي حفاري خشکي سنگين به قدرت 2000 اسب بخار شدند.
مهندس علي اخوان، عضو هيات علمي جهاد دانشگاهي علم و صنعت و مجري طرح در گفت‌وگو با خبرنگار «فن‌آوري» خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در خصوص پيشينه اين پروژه اظهار كرد: در پي اقدام موفقيت آميز جهاد دانشگاهي در زمينه طراحي و ساخت سيستم برق و كنترل دكل‌هاي حفاري و عملكرد موفق اين نهاد در كسب دانش فني ساخت بسياري از تجهيزات مورد نياز صنعت نفت اين پروژه در قالب قرارداد ساخت تعدادي دستگاه دکل حفاري خشکي در سال 87 با يکي از شرکتهاي تابعه وزارت نفت منعقد شد.
وي اشاره به اينكه هدف از اجراي اين طرح تامين بخشي از دکلهاي حفاري مورد نياز شرکت ملي نفت ايران و انتقال فن‌اوري ساخت آن به داخل کشور است، تصريح كرد: اين پروژه با همکاري يک شرکت خارجي طي زمان دو سال در حال انجام بوده و انتقال دانش فني به داخل كشور در مقابل خريد برخي تجهيزات از شركت خارجي از ويژگي‌هاي اين پروژه است كه حدود پنجاه درصد پروژه از خارج كشور تهيه و مابقي از طريق طراحي و ساخت تجهيزات در داخل کشور تامين مي‌شود.
اخوان با بيان اين كه همکار خارجي اين طرح از ابتدا تا زمان نصب و راه اندازي تجهيزات بر روي فعاليت‌هاي انجام شده نظارت داشته و در نهايت تاييديه‌هاي مورد نظر را صادر مي‌كند، خاطر نشان كرد: دستيابي به آخرين فن‌آوري روز دنيا در طراحي کامل و ساخت برخي از اجزاي دکلهاي حفاري 2000hp که در مراحل بعدي توانايي طراحي انواع دکلهاي حفاري ديگر - دکلهاي حفاري تعميراتي 750hp و 1000hp و همچنين دکلهاي حفاري فوق سنگين 3000hp - مهيا مي‌شود از ويژگي‌هاي ديگر اين پروژه است.
مدير مركز پروژه هاي خاص جهاد دانشگاهي واحد علم و صنعت افزود: البته ساخت و توليد برخي از تجهيزات براي مصرف آنها در داخل کشور مقرون به صرفه نخواهد بود که در صورت افزايش تعداد سفارش ساخت داخل، حمايت‌هاي کلان و دراز مدت دولت و همچنين فراهم شدن شرايط صادرات آن تجهيزات، قطعا توانايي ساخت آنها در داخل کشور وجود دارد.
اين محقق برتر جهاد دانشگاهي در رابطه با روند طراحي و ساخت اين دكل‌هاي حفاري گفت: در حال حاضر طراحي دکلهاي حفاري 2000 اسب بخار در داخل کشور به انجام رسيده و در صورت رفع مشکلات موجود در قرارداد مذکور، ساخت تجهيزات آغاز مي‌شود. طراحي سيستم برق و کنترل دکلهاي حفاري، طراحي سيستم Utility ، طراحي سازه دکل (Mast & Substructure) و همچنين مخازن گل و ساير سازه‌هاي فرعي ديگر به انجام رسيده و بر اساس طراحي انجام شده تحت نظارت همکار خارجي مراحل ساخت نصب و راه‌اندازي انجام مي‌شود.
اخوان با اشاره به اينكه حدود يك قرن از حفر اولين چاه نفت و بيش از سي سال از انقلاب اسلامي مي‌گذرد در خصوص موانع موجود در بومي سازي و توسعه دانش فني در حوزه هاي بالادستي و پايين دستي صنعت نفت و راهكارهاي رفع آنها به ايسنا گفت: لزوم وجود متولي حمايت از ساخت داخل در وزارت نفت در حالي كه بارها برخي از مديران صنعت نفت خود را متولي بومي سازي تجهيزات و ماشين آلات مورد نياز در اين صنعت ندانسته و مسووليت آن‌را بر عهده ساير وزارتخانه هاي مي اندازند .
وي در ادامه وجود متولي توليد فن‌آوري‌هاي مورد نياز صنعت نفت و فعاليت آن در راستاي تدوين استراتژي توسعه تكنولوژي در صنعت نفت ايران، تعريف مباحث پژوهشي مبتني بر ماموريت‌ها و تفكيك فعاليت‌هاي پژوهشي و توليد فن‌آوري را در وزارت نفت ضروري دانست و اضافه كرد: لزوم به وجود آوردن خودباوري در كارشناسان بهره برداري نسبت به ساخت داخل بسيار احساس مي شود اما اين در حالي است كه عدم اعتقاد به توانمندي داخلي در برخي موارد باعث مي شود كه كارشناسان بدون هيچگونه تعللي سفارش خريد تجهيزات از خارج را بدهند .
اين محقق جهاد دانشگاهي با اشاره به لزوم وجود استراتژي انتقال فن‌آوري در انجام خريدهاي كلان خارجي اظهار كرد: صنعت نفت مي‌تواند ضمن تامين بخشي از خريدهاي خود از بازار خارج به صورت موازي با آن، حمايت خود را از سازنده داخلي در انتقال فن‌آوري و توسعه آن داشته باشد اما وزارت نفت اقدام به تامين حدودا 20 دستگاه دکل حفاري كرده است اما هيچگونه برنامه منسجمي در تامين آنها به صورت ترکيبي از بازار داخل و خارج ندارد؛ بنابراين بديهي است که طي فرآيند تامين اين دکل‌ها، نه سازنده داخلي به تکنولوژي مورد نظر دست پيدا خواهد کرد و نه کارفرما به دکلهاي مورد نياز با قيمت مناسب مي رسد كه اين خود مثال روشني براي عدم وجود اين استراتژي، در تامين دکلهاي حفاري مورد نياز صنعت نفت است.
وي افزود: اگر تامين اين دکل‌ها توسط يک دستگاه اجرايي شايسته و برنامه‌اي مناسب به وسيله سازنده يا سازندگان داخلي راهبري شود ميتوانيم توان چانه زني خود را در تامين آنها با قيمت مناسب و همچنين در دريافت امتيازات تکنولوژيک، بالا ببريم که متاسفانه امروز شاهد پرداخت تاوان سنگين از طرف سازندگان داخلي براي دريافت فن‌اوري در قالب قراردادهاي کوچک به صورت انفرادي با شرکتهاي خارجي هستيم و تامين کنندگان دکل بعضا يا ناموفق و يا با پرداخت هزينه گزاف دکل‌ها را از خارج کشورتامين مي كنند.
اخوان در رابطه با علت موفقيت جهاد دانشگاهي در اين زمينه اظهار كرد: اگر جهاد دانشگاهي توفيقاتي در انتقال تکنولوژي ساخت تجهيزات صنعت نفت (از جمله UPS و شارژرهاي صنعتي و يا سيستم برق و کنترل دکلهاي حفاري خشکي و دريا ) كسب کرده از طريق شرکت در مناقصات در يک ميدان کاملا رقابتي با شرکتهاي خارجي معتبر بوده كه در حين اجراي پروژه قادر به انتقال بخش و يا کل تکنولوژي طراحي و ساخت آن تجهيزات به داخل کشور شده است.
وي تصريح كرد: بومي سازي و توسعه از گام‌هاي بعدي اين پروژه است كه اين مدل انتقال تکنولوژي از ريسک بسيار بالايي برخودار بوده و با توجه به شرايط سياسي و تجربيات موجود کاري بسيار سخت است که بعضا شرکتهاي خصوصي تمايلي به حضور در چنين پروژه هايي ندارند و به علت عدم حمايت دولت، شرکتهاي خصوصي به سمت کسب نمايندگي‌هاي فروش شرکتهاي خارجي و... روي مي‌آورند.
اخوان در پايان به ايسنا گفت: پيشنهاد مي شود معاونت علمي و فن‌آوري رياست جمهوري در تعامل با وزارت نفت، انجمن‌هاي صنفي، مشاوران، سازندگان، پيمانكاران و موسسات پژوهشي و تحقيقاتي فعال و موفق در صنعت نفت به تدوين استراتژي توسعه فن‌آوري در اين صنعت حياتي كشور اقدام كند كه با توجه به جامعيت و پيشرفته بودن فن‌آوري‌هاي به كار رفته در اين صنعت، در صورت اجراي موفق اين استراتژي، صنعت نفت به موتور توسعه صنعت ايران تبديل مي‌شود و اميدورايم با حمايت جدي و پايدار در قالب يک برنامه ريزي مناسب بتوانيم تا سال 1404 به تکنولوژي‌هاي مورد نظر در حوزه صنايع بالادستي، ميان دستي و پايين دستي در صنعت نفت دست پيدا کنيم. الف/ر