- سعيد كاظمى آشتيانى پژوهشگر علوم پزشكى و بيوتكنولوژى متولد: ۱۳۴۰ تهران
- دكتراى علوم تشريحى از دانشگاه تربيت مدرس
- رئيس جهاد دانشگاهى واحد علوم پزشكى ايران
- مشاور رئيس جهاد دانشگاهى
- مؤسس پژوهشكده رويان، اولين و مهمترين پژوهشكده اى كه در زمينه توليد، تكثير و انجماد سلول هاى بنيادى جنينى در ايران فعاليت مى كند.
- رئيس پژوهشكده رويان جهاددانشگاهي
- مؤسس و بانى راه اندازى جشنواره بين المللى رويان
- از مهمترين چهره هاى توسعه تحقيقات در زمينه بارورى و نابارورى، شبيه سازى و...
- برگزاركننده دو دوره جشنواره آسيايى «بهداشت خانواده»
- چهره ماندگار ايران در رشته پزشكى در سال ۱۳۸۳

اين متن قرار بود پيش از اين چاپ شود كه نشد. كه فكر نمى كرديم سعيد كاظمى آشتيانى در اوج تجربه و جوانى برود. رفت و حيف و صد حيف كه نماند تا ببيند كه نتيجه تلاش و زحمات شبانه روزى اش به بار مى نشيند. او عصر روز چهارشنبه ۱۴ دى ماه درگذشت و نقاب در خاك كشيد. آن هم به علت عارضه قلبى و در بيمارستان بقية الله الاعظم. سعيد كاظمى آشتيانى در سال هاى حضورش در جهاددانشگاهى واحد دانشگاه علوم پزشكى ايران و پژوهشكده رويان عنصر اصلى بود. همه پيشرفت اين مؤسسه ناشى از حضور او بود و با اين حال زمانه قدار نرد ديگرى از بازى را تدبير كرده بود. روحش شاد و يادش گرامى.
در روند تكامل، توليدمثل جنسى موجودات عالى به عنوان راهى براى حفظ تنوع ژنتيكى جمعيت هاى انتخاب شده است كه بقاى آن موجود در مواجهه با شرايط مختلف را امكان پذير مى سازد. در اين نوع توليد مثل هر يك از اين نطفه ها حامل نيمى از ژن هاى والدين نر و ماده است كه به فرزندان منتقل مى شود. تا قبل از كشف روش «كلونينگ» تصور بر اين بود كه سلول هاى سوماتيك پس از تمايز يافتن قادر به برگشت به حالت اوليه (تمايزنيافته) نيستند، به عبارت ديگر تصور قبلى بر اين پايه بود كه سلول هاى سوماتيك با وجودى كه تمامى ژن ها را در هسته همراه دارند، با اين وجود قادر به توليد موجودى كامل نيستند. كلون كردن به معنى تكثير غيرجنسى است. نمونه عملى آن، تكثير گياهان است و يا در حشراتى مانند زنبور عسل و خزندگان و ماهى ها و آبزيان همانند آرتميا پديده اى به نام «بكرزايى» يا Parthenogenesis وجود دارد كه مى توان آن را پديده اى مشابه كلونينگ دانست. كشت بافت گياهى فرآيندى است كه در آن قطعات كوچكى را از بافت زنده گياهى جدا شده و به مدت نامحدودى در يك محيط مغذى سترون رشد داده مى شود. كلونينگ از طريق مهندسى ژنتيك در گياهان، حيوانات و يا حتى باكترى ها، براى توليد انبوه با كيفيت خاص صورت مى گيرد. از طريق اين تكنولوژى مى توان نسل هاى در حال انقراض را نجات داد.
درمان نازايى، درمان ژن هاى معيوب، درمان سرطان، بازيابى جوانى، كمك به پيشگيرى حملات قلبى، استفاده از سلول هاى بنيادى براى ترميم سلول هاى مغز و بافت هاى سوخته و... همگى از اهداف كلونينگ در آزمايشگاه هاى كشورهاى مختلف هستند. اين همه را نوشتم تا قدر و اهميت كار و تلاش سعيد كاظمى آشتيانى برايتان روشن شود. كه او چه برنامه اى براى رهايى بسيارى از بيماران منتظر مانده كليه و قلب و ساير اعضاى پيوندى در آينده بازى خواهد كرد.
سعيد كاظمى آشتيانى متولد تهران است و اول فروردين سال ۱۳۴۰ به دنيا آمده. او پس از طى دوران متوسطه در رشته فيزيوتراپى وارد دانشگاه علوم پزشكى ايران شد و در همين رشته و در همين دانشگاه موفق به كسب مدرك كارشناسى ارشد شد. او در ادامه تحصيلش موفق شد مدرك دكترايش را در رشته علوم تشريحى از دانشگاه تربيت مدرس در تاريخ ۷۶‎/۱۲‎/۲۴ دريافت كند. كاظمى آشتيانى همزمان با گذراندن دوران دانشجويى در دهم آبان سال ۱۳۶۳ وارد جهاددانشگاهى شد و در سى ام آبان ماه سال ۱۳۷۱ با حكم رئيس وقت جهاددانشگاهى، به عنوان رئيس جهاددانشگاهى واحد علوم پزشكى ايران منصوب شد. كاظمى آشتيانى در سال ۱۳۷۶ طى حكمى از سوى رئيس جهاددانشگاهى همزمان با مسؤوليت واحد علوم پزشكى به عنوان مشاور رئيس جهاددانشگاهى منصوب شد. او پس از پيگيرى و تلاش فراوان در خصوص راه اندازى مؤسسه رويان، نهايتاً موفق به راه اندازى اين مركز شد و در بيست و سوم آبان سال ۱۳۷۷ با حكم رئيس جهاددانشگاهى و با حفظ سمت به عنوان رئيس پژوهشكده رويان جهاددانشگاهى منصوب شد . با اين همه، مهمترين دستاورد علمى او براى جامعه پزشكى ايران، فعاليت هاى مهم و غيرقابل اغماضش در زمينه توليد، تكثير و انجماد سلول هاى بنيادى جنينى بوده است. از جمله تلاش هاى او مى توان به راه اندازى و برگزارى شش دوره جشنواره بين المللى رويان، توسعه تحقيقات در زمينه بارورى و نابارورى، شبيه سازى، برگزارى دو دوره جشنواره آسيايى «بهداشت خانواده» و ده ها فعاليت ارزنده علمى ديگر را نام برد. سعيد كاظمى آشتيانى از سال ۱۳۷۱ تاكنون عضويت شوراى علمى جهاددانشگاهى را برعهده داشته است. او همچنين در سال گذشته به دليل تلاش هاى فراوان در زمينه تحقيقات سلول هاى بنيادى جنينى به عنوان يكى از چهره هاى ماندگار كشور معرفى شد.
در ايران نهادهايى همچون پژوهشكده هاى وابسته به نهادهاى دولتى و دانشگاهى از جمله جهاددانشگاهى براى ارتقاى سطح دانش «بيوتكنولوژى» فعال هستند كه مؤسسه رويان مهمترين آنان است. بسيارى از مراحل تحقيقاتى شبيه سازى گاو و گوسفند در كشور در ساليان اخير در اين مؤسسه انجام شده است و سال گذشته نخستين كودك حاصل از روش P.G.D يا همان تشخيص ناهنجارى هاى ژنتيكى قبل از جايگزينى در اين مؤسسه متولد شد. سعيد كاظمى آشتيانى درباره اين تولد مى گويد: ما مدعى هستيم درصد موفقيت در اين مراكز برابر با بهترين مراكز درمان نابارورى است. به عبارتى ميزان موفقيت در هر بار تلاش براى درمان نابارورى ۴۰ درصد است، اين در حالى است كه با افزايش تعداد دفعات ميزان موفقيت به بالاتر از ۸۰ درصد مى رسد.

كاظمي:همانندسازى گاو و گوسفند مى تواند به پيشرفت هاى پزشكى از جمله استفاده از حيوانات كلون شده در توليد آنتى بادى هاى انسانى قابل استفاده عليه بيمارى هاى مسرى منجر شود و هدف نهايى پژوهشگران رويان از شبيه سازى حيوانات، ايجاد يك زمينه تحقيقاتى جديد در كشور و فراهم كردن توان علمى كلونينگ درمانى در ايران است

علاوه بر اين بزرگترين دستاورد علوم جنينى تحت عنوان ثبت       " ۱ Royanh "و شناسنامه دار شدن رده سلول هاى بنيادى در اين مؤسسه و به واسطه تحقيقات تحت نظارت سعيد كاظمى آشتيانى انجام شد. او در اين باره مى گويد: «در حال حاضر كارهاى تحقيقاتى زيادى در اين زمينه در حال اجراست و در آينده نزديك ۵ مقاله جديد در اين ارتباط منتشر خواهد شد.» او ادامه مى دهد: «پژوهشكده رويان هر ساله با هدف ارتقاى سطح علمى، پژوهشى و شناساندن توانايى علمى ايران در زمينه پزشكى توليد مثل و گسترش روابط علمى _ پژوهشى سراسر دنيا اقدام به برگزارى جشنواره بين المللى تحقيقاتى رويان مى كند.»
جشنواره اى كه هر ساله از موقعيت برجسته و بهترى برخوردار است و اگر به عنوان يك واقعه و فعاليت شناخته شده علمى در تقويم فعاليت علمى اين پژوهشكده به ثبت مى رسد، در نتيجه همت و تلاش سعيد كاظمى آشتيانى و همراهى ياران نزديك اوست. براى نشان دادن ابهت و اهميت جشنواره رويان كافى است به عملكرد اين جشنواره در سال گذشته نگاهى بيندازيم. در جشنواره سال گذشته رويان ۱۹۹ طرح تحقيقاتى از ۴۱ كشور دنيا به دبيرخانه آن ارسال شد كه نسبت به سال قبل آن (۱۳۸۲) طرح خارجى ۱۵ درصد رشد داشت و طرح هاى داخلى ۲۰ درصد كاهش يافته بود. نكته جالب توجه درباره اين جشنواره آن كه ايالات متحده آمريكا با ۳۱ طرح، ايتاليا با ۲۰ طرح، ايران با ۱۸ طرح و هند و انگلستان به ترتيب با ۱۶ و ۱۱ طرح بيشترين طرح هاى ارسالى را داشته اند.علاوه بر اين ۳۱ طرح در اين جشنواره از كشورهاى همسايه و خاورميانه حضور داشته اند. درباره اين جشنواره سعيد كاظمى آشتيانى گفته است: «در اين جشنواره و بنا به نظر داوران به دليل حفظ استاندارد جشنواره هيچ يك از آثار طرح شده حائز رتبه اول نشده ولى دو نفر به عنوان رتبه دوم شناخته شدند.»
هدف سعيد كاظمى آشتيانى از برگزارى اين جشنواره آن است كه آخرين دستاوردهاى علمى كه به صورت پروژه تحقيقاتى به كنگره ارائه مى شود، مورد نظر و توجه محققين ايرانى قرار گيرد و آن ها را با پيشرفت هاى علمى روز دنيا آشنا سازند. در جشنواره رويان همه ساله بيش از ۷۰۰ متخصص و مهمان خارجى در سه كارگاه علمى و عملى شركت مى كنند و به صورت علمى تجارب و دانش خود را در اختيار مشتاقان و محققان ايرانى قرار مى دهند.
البته نام مؤسسه رويان و سعيد كاظمى آشتيانى بيشتر زمانى مورد توجه محافل علمى و خبرى جهان قرار گرفت كه از سوى مؤسسه مذكور و كاظمى آشتيانى اعلام شد در كمتر از ۲ ماه ديگر نخستين حيوانات شبيه سازى شده در پژوهشكده رويان باقى است.
موفقيت دانشمندان ايرانى و گروه تحت سرپرستى سعيد كاظمى آشتيانى در دستيابى به فناورى همانند سازى (كلونينگ) حيوانات چنان سر و صدايى به راه انداخت كه رسانه هاى خارجى را متحيرساخت. خبرگزارى آسوشيتدپرس در گزارشى از تهران، موفقيت اخير پژوهشگران كشورمان در زمينه شبيه سازى حيوانات را دستاوردى از تحقيقات موفق صورت گرفته در زمينه سلول هاى بنيادى عنوان كرد و اعلام داشت كه در كنار تلاش هاى محققان ايرانى در زمينه فناورى هسته اى و فضايى با هدف تبديل ايران به موتور محرك فناورى هاى برتر در منطقه دنبال مى شود.
در شرايطى كه محققان پژوهشكده «رويان» در تهران منتظر تولد نخستين ميش هاى همانندسازى شده در كشور هستند، محققان اين پژوهشكده در شعبه اصفهان، شبيه سازى چندين رأس گاو را با استفاده از سلول هاى جداشده از گوش اين حيوان تا مرحله باردارى گاوهاى مادر انجام داده اند و اميدوارند طى ماه هاى آينده شاهد تولد نخستين گاو شبيه سازى شده در كشور باشند.
سعيد كاظمى آشتيانى، رئيس پژوهشكده رويان جهاددانشگاهى با اشاره به اين كه تنها تعداد معدودى از كشورها به فناورى پيشرفته همانندسازى حيوانات دست يافته اند مى گويد: «دستيابى به فناورى همانندسازى حيوانات بويژه در زمينه تكثير حيوانات ترانس ژنيك (تراريخت) با صفات ويژه از اهميت خاصى برخوردارند.»
او معتقد است: «همانندسازى گاو و گوسفند مى تواند به پيشرفت هاى پزشكى از جمله استفاده از حيوانات كلون شده در توليد آنتى بادى هاى انسانى قابل استفاده عليه بيمارى هاى مسرى منجر شود و هدف نهايى پژوهشگران رويان از شبيه سازى حيوانات، ايجاد يك زمينه تحقيقاتى جديد در كشور و فراهم كردن توان علمى كلونينگ درمانى در ايران است.»
در واقع محققان اين پژوهشكده اهداف دستيابى به فناورى شبيه سازى حيوانات نسبت به كلونينگ چند رأس ميش و گاو اقدام كرده اند كه درصد انتقال جنين هاى كلون شده و وضعيت نمونه هاى منتقل شده بسيار قابل توجه است.
در طرح تحقيقاتى آن ها سلول غيرجنسى از گوش گوسفندى كه قرار است شبيه سازى شود جدا شده و هسته اين سلول پس از جداسازى درون يك سلول جنسى ماده كه هسته آن خارج شده بود، قرار گرفت و در نهايت سلول هاى پس از تكثير به رحم گوسفند منتقل شدند كه دوره بارورى گوسفند پنج ماه است. نكته جالب توجه اينكه در اين طرح يكى از گوسفندان بارور شده دوقلو باردار شده است.
هر چقدر درباره اهميت طرح شبيه سازى بنويسيم كم است و حتى ذره اى از ارج و ارزش كارى محققان آن را نمايان و مطرح نمى سازد. با اين حال مطمئناً با به سرانجام رسيدن آزمايشات و تحقيقات پژوهشگران و پژوهشكده رويان نام سعيد كاظمى آشتيانى در تاريخ طب و علم پزشكى ايران جاودانه خواهد شد.
اين گزارش از سوي همكاران روزنامه ايران تهيه ودر روز سه شنبه بيستم دي ماه با عنوان "نماي مهر"در اين روزنامه به چاپ رسيده است. م/د