سامانه الکترونيکي رديابي خدمات خط مونتاژ پژو براي اولين بار در کشور طراحي و پياده سازي شده است.
اين طرح با هدف کاهش خطاي انساني در ارائه خدمات و بهبود کيفيت مونتاژ انجام شده است و در آن اطلاعات مربوط به خدمات ارائه شده در خط از جمله نام و مکان فعاليت اپراتور ، زمان انجام و نتيجه عمليات مونتاژ ، نوع و شرح وضعيت موتور به صورت الکترونيکي جمع آوري و گزارش آن ارائه مي شود. اين سيستم با دريافت اطلاعات خام از خط مونتاژ ، پردازش و ارسال آن به خط مونتاژ ، امکان دريافت وضعيت لحظه اي موتور را براي پرسنل خط مونتاژ فراهم کرده است. اين سامانه امکان مانيتورينگ عمليات جمع آوري اطلاعات و شناسه لحظه اي موتور را براي کاربران فراهم کرده است.
به هر سيستمي که قادر به خواندن و تشخيص اطلاعات افراد يا کالاها باشد ، سيستم شناسايي يا Identification System گفته مي شود. بطور کلي شناسايي خودکار و نگهداري داده ها(AIDC) روشي است که در آن تجهيزات خواه سخت افزاي يا نرم افزاري قادر به خواندن و تشخيص داده ها بدون کمک گرفتن از يک فرد هستند. بارکدها، کدهاي 2 بعدي ، سيستم هاي انگشت نگاري ، سيستم شناسايي با استفاده از فرکانس راديويي ، سيستم شناسايي با استفاده از قرنيه چشم ، صدا و... از جمله اين راهکارهاهستند. در واقع يکي از روشهاي تشخيص اتوماتيک هويت اشياء و افراد و جمع آوري ديتا از آنها و ورود ديتا مستقيما به رايانه AIDC: Automated Identification Data Captureاست که براساس ذخيره سازي و بازيابي از راه دور اطلاعات با استفاده از ابزاري به نام Transponder يا RFID tags کار مي کند. در اين ميان سيستم هاي رديابي ، نوعي سيستم جمع آوري الکترونيکي اطلاعات (AIDC) است.
در اين سامانه ها رويدادها ، به يک زمان و مکان معين نسبت داده مي شود و سامانه امکان ثبت ، پردازش و بازيابي اين اطلاعات را بسادگي فراهم مي کند. سامانه هاي رديابي الکترونيک در صنايع متنوعي مانند: حمل و نقل (کشتيراني ، ريلي ، جاده اي و هوايي) بهداشت و علوم زيستي کارخانجات توليدي و مونتاژ انبار و توزيع صنايع دارويي وغذايي بانکداري و بيمه و... کاربرد دارد. در واقع مشکلات و توانايي محدود سامانه هاي رديابي دستي و نيمه مکانيزه منجر به طراحي و پياده سازي سامانه هاي رديابي الکترونيک توزيع شده از دهه 90 گرديد و به مرور زمان توسعه يافته اند ؛ البته مولفه مورد رديابي در کارخانه ها متنوع است که به برنامه هاي داخلي آنها برمي گردد.
مهندس مهدي شريف پور ، مدير طرح رديابي جهاد دانشگاهي دانشگاه صنعتي شريف ، درباره سيستم جمع آوري اطلاعات خط مونتاژ موتور پژو مي گويد: موضوع مورد توجه ما در جهاد دانشگاهي دانشگاه صنعتي شريف ، رديابي الکترونيک در حمل ونقل ريلي و رديابي در کارخانجات صنعتي است. به طور کلي در کارخانجات صنعتي مي توان بسياري از رويدادها را رديابي کرد که رايج ترين آنها عبارتند از: رديابي قطعات يا محصول ، رديابي خدمات و رديابي پارامترهاي خط توليد يا مونتاژ.
شريف پور مي افزايد: در سيستم هاي رديابي خدمات که نوعي سيستم رديابي صنعتي است ، خدمات صورت گرفته در خط مونتاژ به زمان ، مکان و فرد معيني نسبت داده مي شود. همچنين واضح است که سامانه هاي رديابي الکترونيک فرآيند جمع آوري ، ثبت ، پردازش و بازيابي وتوزيع اطلاعات و... را به صورت الکترونيکي ميسر مي کند.

مديريت خطوط مونتاژ

استفاده از سامانه رديابي موتور ، مزاياي بسياري دارد که از آن جمله مي توان به افزايش سرعت رديابي ، ايجاد شناسنامه و سابقه الکترونيک ، امکان مشاهده وضعيت موتور به صورت online (مانيتورينگ) ، واکشي گزارش هاي خاص و ايجاد آمار و اطلاعات دقيق با دسترسي آسان اشاره کرد. درضمن کمک به تهيه گزارش هاي MIS و DSS ، گلوگاه ها در خط مونتاژ ، پرسنل بحراني در خط مونتاژ و ماشين آلات بحراني هم از ديگر ويژگي هاي استفاده از اين سيستم هستند. در اين ميان کم شدن ميزان خطا در پرسنل و در نتيجه بالا رفتن کيفيت مونتاژ ، کم شدن دوباره کاري ها و ضايعات در خط مونتاژ وکم شدن زمان فرآيند کنترل ازموارد مهمي هستند که به کمک سيستم جمع آوري الکترونيکي اطلاعات مرتفع مي شوند.
به گفته شريف پور ، با استفاده از سيستم ضد خطاي موثر و سامانه رديابي دقيق مي توان خطاي مونتاژ را به کمترين مقدار رساند. شريف پورمي افزايد: سيستم ضد خطا به صورت الکترونيکي و مکانيکي ، مانع خطاي سهوي در مونتاژ قطعات مي شود و سامانه رديابي سوابق مونتاژ و توليد و... را ثبت مي کند که در رفع مشکلات آينده و بهينه سازي خط توليد و محصول ، مفيد و موثر است. در ضمن خدمات ارائه شده در توليد يا مونتاژ، محصول را رديابي مي کند.
براي مثال اگر موتوري دچار مشکل غير متعارفي شود که ناشي از خطاي مونتاژ باشد ، مشخص است موتور در چه مکانهايي و از سوي چه افرادي مونتاژ شده است. همچنين مي توان بازخورد(Feed back) استفاده از سيستم هاي جديد در خط مونتاژ را ، از تجزيه و تحليل اطلاعات به دست آمده از سيستم رديابي به دست آورد. 2 طرفه بودن انتقال اطلاعات از ديدگاه کاربر خط مونتاژ براي دريافت و نمايش اطلاعات پردازش شده و ارسال اطلاعات براي ثبت در سامانه ، امکان استعلام وضعيت لحظه اي موتور (on line) ، مانيتورينگ همراه با شرح وضعيت ، بومي سازي ، افزايش اعتبار اطلاعات به کمک الگوريتم دقيق ، هزينه پائين پياده سازي (با توجه به حجم بالاي فعاليت هاي مهندسي)، وابسته نبودن به فناوري خاص (بارکد و...) و دست کم اشغال فضا در خط مونتاژ از مهمترين مزاياي اين سيستم نسبت به نمونه هاي مشابه خارجي آن هستند. در مقابل از معايب اين سيستم مي توان به سابقه کم کشور در پياده سازي اين سامانه ها اشاره کرد که ما را در برون سپاري (oustource) به منظور بومي سازي (مخصوصا در بخش سخت افزاري) ، فرهنگ سازي و... دچار مشکل مي کند.
شريف پور ضمن تشکر از مديريت و کارشناسان و پرسنل معاونت نيرو محرکه ايران خودرو به خاطر پذيرش فناوري نو و همکاري در بهينه سازي سامانه درباره مراحل طراحي و ساخت اين سيستم مي گويد: طراحي اين سامانه از پائيز 83شروع شده است و پياده سازي فاز اول آن در پاييز 84 به پايان رسيد. در حال حاضر هم روي بهينه سازي اين نوع سامانه هاي رديابي فعاليت مي کنيم.

فناوري رديابي

فناوري هاي به کار گرفته شده در سامانه رديابي با توجه به ساختار صنعت مورد نظر و شرايط آن طراحي و پياده سازي مي شود. با توجه به شرايط خط مونتاژ موتور پژو در بخش سخت افزاري آن از فناوري ها و تجهيزات مختلفي استفاده شده است: شبکه صنعتي انتقال اطلاعات براي انتقال دو طرفه غير همزمان اطلاعات ميان سامانه مرکزي و قرائتگرها ، شبکه Industerial Eternet ، سطح دوم شبکه انتقال اطلاعات ، براي مانيتورينگ در واحد تعميرات ، تجهيزات واسط ، سرور و دستگاه هاي قرائتگر بارکد مجهز به پردازشگر.
نرم افزار اين سيستم هم داراي قابليت هاي ويژه اي است.
به صورت کلي خدمات نرم افزاري سامانه عبارتند از: جمع آوري اطلاعات ، مولفه هايي نظير: نام اپراتور موقعيت اپراتور و موتور نتيجه عمليات مونتاژ تاريخ زمان نوع موتور و امکان گزارش گيري از آنها ، مانيتورينگ جمع آوري اطلاعات و مانيتورينگ شناسنامه الکترونيک با شرح وضعيت موتور و کنترل عمليات (تست کاليبراسيون سامانه).
اين بخش سامانه رديابي به سوپروايزر (ناظر) سامانه کمک مي کند تا در کمترين زمان ممکن از کاليبره بودن سامانه اطمينان حاصل کند. اين بخش به کمک پورت ويژه اي که به همين منظور روي سرور تعبيه شده و امکان اتصال يک قرائتگر را به سرور فراهم مي کند ، ميسر شده است. امنيت و تعريف سطح دسترسي به فرمها و منابع اطلاعات از ديگر خدمات بخش نرم افزاري اين سيستم است که به کمک اين بخش سطح دسترسي افراد به اطلاعات و امکانات سامانه طبقه بندي مي شود. به عنوان مثال پرسنل تعميرات ، به مانيتورينگ تعميرات دسترسي دارند. شريف پور درباره مراحل کاري سيستم مي گويد: سامانه به صورت User-friendly طراحي و پياده سازي شده است و تلاش شده پيچيدگي هاي سامانه ازديد کاربران پنهان باشد.
پس از حکاکي شماره موتور ، بارکد روي آن نصب مي شود و با اولين قرائت موتور به صورت خودکار وارد سامانه رديابي مي شود و در هر ايستگاه کاري عمليات مونتاژ مربوطه انجام ، سپس وضعيت موتور از طريق بارکد در سامانه ثبت مي شود. با تکرار اين فرآيند شناسنامه الکترونيک موتور به صورت خودکار تکميل مي شود. در مکانهاي خاصي که نياز به استعلام وضعيت موتور وجود دارد ، کافي است بارکد موتور قرائت شود تا وضعيت موتور به صورت online به 90 درخواست کننده اعلام شود. همچنين از طريق سرور و ديگر رايانه هاي متصل به سامانه رديابي امکانات نرم افزاري سامانه مانند مانيتورينگ ، گزارش ها و... را مي توان دريافت کرد.

منبع:روزنامه جام جم 2/11/85
گزارش از:بهاره صفوي