در بسياري از كشورها، پژوهش‌هاي سلامت ناهماهنگ و غيرمنسجم بوده، منجر به عدم اثربخشي و كارايي و بروز دوباره كاري مي‌شوند. همچنين در بسياري از كشورها، پژوهش در راستاي تحقق اولويت‌ها و اهداف سيستم سلامت نيست. از طرفي بسياري از نتايج منجر به تغييرات مناسب و نتايج مورد توجه در سيستم سلامت نمي شوند. امروزه بيش از پيش نيازمند پژوهشهايي هستيم كه اطلاعات شفاف و لازم را براي سياستگذاري و تصميم‌گيري فراهم نمايد. اطلاعاتي كه مسائل و خلاء سلامت و همچنين راهكارهاي اصلاح آن را شناسايي و ارائه نمايد. در اين زمينه، با توجه به تجربه‌هاي گذشته و نيز دورنماي آينده بايد گفت هيچكدام از رشته‌هاي علمي نمي‌توانند به تنهايي عمل كنند؛ آنها به هم وابسته‌اند. چالش موجود، هماهنگ كردن علوم مختلف براي استفاده در جهت منافع عمومي است. در چند دهه گذشته مفهوم سلامت دگرگون و پيچيده شده است. چالش‌هاي ملي و بين‌المللي مختلفي در حوزه سلامت به وجود آمده‌اند كه اتخاذ رويكرد علمي به مقوله سلامت را ضروري مي‌سازد. به دليل همين پيچيدگي‌ها، ارتقاي سلامت جوامع بيش از پيش نياز به آينده‌نگري و مديريت علمي كارآمد دارد.
امروزه نيروهاي متخصص باليني حضور مهم و موثري در ارتقاي سلامت جامعه دارند و براساس علاقه و آموزه هاي تخصصي خود به امر طبابت مشغول هستند. از طرف ديگر نياز جامعه به ارتقاي كيفي مديريت حوزه سلامت از يك سو و احساس مسئوليت و تعهد اين نيروها از سوي ديگر باعث شده است كه برخي از متخصصين باليني در حوزه‌هايي غير از تخصص خود فعاليت كنند، در صورتي كه در حوزه ارتقاي سلامت جامعه مقوله‌هايي چون جامعه شناسي پزشكي، ارزيابي تكنولوژي پزشكي، مديريت سازمان‌هاي سلامت، اقتصاد بهداشت، پژوهش‌هاي سلامتي، سياستگذاري و سلامت جمعيت‌ها مطرح است كه در دوره‌هاي تخصصي باليني ارائه نمي‌شوند و لذا اين متخصصان كمتر موفق شده‌اند كه مفاهيم اين علوم را آموخته و كاربردي نمايند. اين علاقمندي و احساس نياز سبب شده است كه تعداد زيادي از پزشكان و غيرپزشكان به امور كلان ارتقاي سلامتي جامعه سوق داده شوند كه نشان دهنده اهميت موضوع و جاي خالي متخصصين حرفه‌اي است.
عملكرد اين دسته از كاركنان سلامت گاه باعث پيشرفت و گاه نيز موجب كندي ارتقاء سلامت جامعه شده است، چرا كه علاقمندي تنها عامل لازم و كافي براي اظهارنظر در حوزه‌هاي تخصصي نيست و گذراندن دوره‌هاي آموزشي تخصصي، ويژگيها، صلاحيت‌ها و استعدادهاي بالفعل و نهفته فردي، انجام امور عملي و كسب تجربه عواملي است كه افراد را در زمينه‌اي متبحر مي‌كند. در طول سال هاي گذشته، ديدگاه و رويكرد درمان‌نگر و اقدام‌هاي سليقه‌اي مديران ارشد، آسيب‌هاي فراواني به نظام سلامت كشور ما وارد كرده است. خوشبختانه اخيراً با تغيير اين ديدگاه‌ها و مطرح شدن اصول پايه‌اي سلامت در سطوح كلان تصميم‌گيري، زمينه براي ارتقاي وضعيت سلامت عمومي مهيا شده است. نمونه‌اي از اين تغيير نگرش‌ها را مي‌توان در بالاترين سطح سياستگذاري از سخنان رئيس جمهور محترم اشتنباط كرد:
"دولت مصمم است عدالت را در عرصه پزشكي ايجاد كند؛ به طوري كه خدمات براي عموم در دسترس باشد و با ايجاد توازن بني حقوق بيمار و حقوق ارائه دهندگان خدمت، تعادل ايجاد شود، بايد خدمات درماني باري عموم در دسترس باشد. رسالت ما سلامت جامعه، سلامت جامعه پزشكي و حفظ شان و جايگاه آن است". وي مجموعه درمان و پزشكي كشور را نيازمند تجديد نظر دانست و از سازمان نظام پزشكي خواست تا در اين زمينه اقداماتي را انجام دهد.
راه حلي كه در بسياري از كشورها مورد توجه قرار گرفته، تاسيس شاخه‌اي جديد به نام سلامت همگاني است. سلامت همگاني به خودي خود يك رشته يا يك علم نيست بلكه قلمرو وسيعي است كه در آنجا رشته‌هاي علمي مختلف به همكاري مي‌پردازند و دانش عملي و پيشرفت‌هاي خود را با هم در مي‌آميزند. خصوصيت اصلي اين قلمرو كه آن را از پزشكي باليني متمايز مي‌سازد، تمركز آن بر روي جمعيت (از گروه‌هاي مختلف مردم گرفته تا ملل گوناگون) است. "بدين ترتيب مقوله سلامت همگاني، در قلمرو پزشكي اجتماعي قرار مي‌گيرد يعني جايي كه علوم مختلف از جمله پزشكي و سلامت همگاني بايد براي رسيدن به منافع والاتر با هم بياميزند". با توجه به اهميت مشاركت علوم مختلف در پژوهش‌هاي سلامتي، لازم است افرادي مديريت و هدايت سيستم پژوهش سلامت (HRS) را عهده‌دار شوند كه در چارچوب "سلامت همگاني"، دانش اساسي و اصلي اين حيطه را فرا گرفته باشند و قادر باشند با آگاهي كافي، علوم مختلف را در زمان و مكان مناسب به كار برند.
پژوهشكده علوم بهداشتي جهاد دانشگاهي در راستاي ارائه مشاوره، طراحي و اجراي تحقيقات نظام سلامت (HSR = Health System Research) در سال 1379 تاسيس شده است. اين پژوهشكده رتبه برتر مراكز تحقيقاتي كشور را در ارزشيابي معاونت پژوهشي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در سال 1383 اخذ نموده است.
در اين پژوهشكده جمعي از متخصصان علوم بهداشتي فعاليتهاي پژوهشي خود را با رسالت ارتقاء سطح سلامت افراد جامعه در قالب پروژه‌هاي HSR در 4 گروه پژوهشي مديريت خدمات بهداشتي درماني، بهداشت خانواده،پزشكي اجتماعي و سلامت روان به انجام مي‌رسانند. تمركز اصلي اين پژوهش‌ها بر تامين اطلاعات مورد نياز جهت اصلاح نظام سلامت است. بر همين اساس اين پژوهشكده از بدو تاسيس تا كنون بيش از 74 طرح خاتمه يافته و 16 طرح در حال اجرا را در كارنامه پژوهشي خود ثبت كرده است.
قريب به اتفاق اين تحقيقات از نوع كاربردي بوده و بيش از 50 درصد آنها به سفارش كارفرما انجام شده و نتايج اغلب آنها مورد استفاده قرار گرفته است. از جمله اين‌طرح‌ها، مي‌توان از ارزيابي مياندوره‌اي برنامه غني‌سازي آرد با آهن (استان بوشهر)، برآورد منابع انساني مورد نياز رشته داروسازي در سال 1390 و برآورد منابع انساني مورد نياز در رشته پزشكي در سال 1391، طراحي مدل آموزشي در مرحله آماده‌سازي مردم در برابر مسائل با تندرستي به هنگام بروز زلزله و تعيين استاندارد و چك ليست نظارتي بخش‌هاي روانپزشكي در استان تهران نام برد.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، دانشگاه‌هاي علوم پزشكي كشور، وزارت آموزش و پرورش، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور، شوراي فرهنگي – اجتماعي زنان، مركز مديريت بحران و . . . همچنين سازمان‌هاي بين‌المللي چون صندوق كودكان ملل متحد، بانك جهاني و سازمان بهداشت جهاني از عمده كارفرمايان طرح‌هاي تحقيقاتي اين پژوهشكده بوده‌اند.
پژوهشكده علوم بهداشتي به عنوان مرجع استانداردسازي ابزارهاي سنجش كيفيت زندگي شناخته شده و تاكنون پاسخگوي صدها طرح تحقيقاتي و پايان نامه دانشجويان تحصيلات تكميلي در زمينه بررسي كيفيت زندگي مرتبط با سلامت بوده است.
در زمينه نشر برخي از اين دستاوردها حدود 197 مقاله علمي از سوي محققان اين پژوهشكده در مجامع علمي بين‌المللي ارائه شده و بيش از 141 عنوان مقاله از سوي محققان اين واحد در نشريات علمي داخلي و خارجي منتشر شده است و چندين جلد كتاب در دست نگارش، تاليف و ترجمه است و برخي نيز به چاپ رسيده است.
از جمله كتب منتشره مي‌توان به مولفه هاي اجتماعي سلامت، ترجمه دانش و بهره‌برداري از نتايج پژوهش، سيماي سلامت زنان (جلد 1 و 2) ، راهكارهاي طب مكمل در بهداشت و سلامت زنان (چاپ اول و دوم )، Holistic Model for Estimating the Dental Workforce ، (سازمان جهاني بهداشت الگوي برآورد ارائه شده در اين كتاب را مناسب براي كشورهاي منطقه ارزيابي كرده و اقدام به چاپ و توزيع كتاب در اين كشورها نموده است)، سيستم تعرفه خدمات بهداشتي درماني، مطالعه يك مطالعه (با رويکرد گام به گام مرور مقالات پزشکی و چگونگی نقد کارآمدتر در مورد مقالات مجلات علمی پزشکی )، اشاره نمود.
در ضمن «پايش» فصلنامه پژوهشكده علوم بهداشتي جهاد دانشگاهي است. اين فصلنامه علمي پژوهشي (داراي رتبه علمي پژوهشي از معاونت پژوهشي و فن آوري وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي) جهت درج دستاوردهاي پژوهشي پژوهشگران از زمستان سال 1380 توسط اين پژوهشكده منتشر مي‌شود. اين فصلنامه در بانك اطلاعاتيCINAHL و مركز اطلاعات علمي جهاد دانشگاهي (SID) نمايه مي‌شود. تا كنون نوزده شماره از اين فصلنامه منتشر و در سطح كشور توزيع شده است.
پژوهشكده علوم بهداشتي در راستاي بهبود و توسعه نشر دستاوردهاي علمي در برنامه‌هاي آتي خود علاوه بر چاپ و ارائه مقالات علمي در مجلات علمي – پژوهشي و همايش‌هاي علمي در زمينه‌هاي ذيل تلاش خواهد نمود؛
* ارائه فعال دستاوردهاي پژوهش‌هاي كاربردي به مديران و مسئولان مربوط
* تدوين جزوات و كتب كاربردي با هدف نشر الگوها و مدل‌هاي به كار گرفته شده در مطالعات و پژوهش‌هاي اعضاء هيات علمي پژوهشكده
*طراحي و تدوين دور‌ه‌ها، كارگاه‌ها و بسته‌هاي آموزشي با هدف كمك به شناسايي و استقرار الگوها و مدل‌هاي نوين و متناسب كشور
* بهبود دسترسي به دستاوردها و نشريات پژوهشكده از طريق ارائه آنها در سايت الكترونيكي پژوهشكده
همچنين مركز خدمات تخصصي پايش نيز در كنار فعاليتهاي تحقيقاتي پژوهشكده به ارائه خدمات مشاوره در حيطه‌هايي همچون روانپزشكي و روان‌شناسي، ازدواج و خانواده‌درماني، توان‌مند‌سازي و مهارت‌هاي حل مشكل مي‌پردازد.
******براي تسهيل در ارتباط با اين مجموعه مي‌توانيد به نشاني تهران، خيابان فلسطين جنوبي،خيابان شهيد وحيد نظري،پلاك 23 و شماره‌تلفن‌هاي 9 – 66951877،دورنگار 66480805،پست الكترونيكي، info@ihsr.ac.ir و يا به پايگاه اينترنتي ihsr.ac.ir مراجعه نماييد.ح/الف