وقتي نخستين حيوان شبيه سازي شده خاورميانه در پژوهشكده رويان جهاددانشگاهي به دنيا آمد ، كسي آن قدر از اين خبر به وجد نيامد ، زيرا موفقيتهاي مردان بي ادعاي رويان قابل پيش بيني بود، حتي اگر اولين گوسفند شبيه سازي شده پس از دقايقي تلف شود .
تولد اين حيوان از آرزوهاي مرحوم دكتر كاظمي آشتياني بود كه براي نخستين بار فعاليتهاي كلونينگ را در پژوهشكده رويان آغاز كرد و بدون شك ياران او روزي به اين دانش به صورت كامل دست پيدا خواهند كرد .
تاكنون حدود هشت كشور به توانايي شبيه سازي گوسفند دست يافته اند كه براساس تجارب اين كشورها ، درصد پايداري جنين ها بين سه تا پنج درصد است و در بيش از 92 تا 93 درصد موارد دچار سقط مي شوند . و امروز ايران نيز جزو چنين كشورهايي است . بعد از اعلام اين خبر ، با دكتر حميد گورابي رئيس فعلي پژوهشكده «رويان» به گفتگو پرداختيم كه در ادامه مي آيد.
دكتر حميد گورابي در سال 1340 در شهر تهران چشم به جهان گشود و در سال 1361 همزمان با تحصيل در دانشگاه علوم پزشكي ايران به عضويت جهاددانشگاهي درآمد . وي در سال 1360 در مقطع كارشناسي رشته راديولوژي از دانشگاه تربيت مدرس فارغ التحصيل و در همان سال در مقطع دكتري تخصصي مشغول به تحصيل شد . دكتر گورابي در سال 1367 به عنوان معاون اداري – مالي جهاددانشگاهي واحد علوم پزشكي ايران منصوب شد . وي در سال 1369 از اعضاي مؤسس «رويان» بود و درهيات مديره آن عضويت داشت . دكتر گورابي در سال 1375 موفق به دريافت دانشنامه دكتري در رشته فيزيك پزشكي از دانشگاه تربيت مدرس شد و از سال 1382 تا به حال به عنوان مدير گروه ژنتيك باروري در پژوهشكده «رويان» جهاددانشگاهي مشغول به فعاليت بوده است . گفتني است ، «راديوبيولوژي سلولهاي بنيادي » و «تشخيص ژنتيكي جنين بيش از لانه گزيني (PGD) » از جمله زمينه هاي تحقيقاتي دكتر گورابي در پژوهشكده «رويان» جهاددانشگاهي است . 
آقاي دكتر ، تولد اولين گوسفند شبيه سازي شده فصل تازه اي در روند رو به رشد موفقيتهاي مؤسسه رويان محسوب مي شود . براي ادامه اين راه چه برنامه و تدبيري انديشيده ايد تا شاهد زنده ماندن حيوان شبيه سازي شده در آينده نزديك باشيم ؟
به هر حال تمام سعي و تلاش ما اين است كه در مرحله بعد گوسفند شبيه سازي شده زنده بماند و اين مستلزم آن است كه يك بازنگري در كارهاي قبلي صورت بگيرد و صبر بيشتري لحاظ شود ، زيرا برخي موارد است كه خارج از تمهيدات ما رخ مي دهند و در واقع اين گونه نيست كه تمام مسايل و موضوعاتي كه مربوط به اين كار است ، در كنترل ما باشد . بعضي مسايل كاملاً ناشناخته اند ، به همين خاطر بايد صبر كرد تا تولد بعدي كه يك ماه تا چهل روز ديگر صورت مي گيرد ، شاهد نتايج جديدتر بود . اميدواريم كه با كم كردن احتمالهاي مختلف ، بتوانيم گوسفند را زنده نگه داريم . 
 اولين گوسفند شبيه سازي شده چند دقيقه زنده ماند؟
من در بعضي جاها شنيدم كه گفته مي شد گوسفند شبيه سازي شده ده دقيقه زنده مانده است كه اين طور نبود و در حدود دو دقيقه زنده ماند . 
 علت مرگ اين حيوان شبيه سازي شده چه بود ؟
علت مرگ به نظر دامپزشكان به خاطر جدا شدن جفت پيش از سزارين بوده است و در عين حال گوسفند در آن فاز درست و طبيعي زايمان هم قرار نگرفته بوده است كه اينها باعث رفتن بره در فاز مرگ شده بود . 
 براي تولد بعدي چه تدابيري در نظر گرفته شده است ؟
ما دقت بيشتري را لحاظ خواهيم كرد تا اين اتفاقها رخ ندهد و در فاز حاملگي مراقبتهاي زيادي صورت بپذيرد . در عين حال اين گونه گزارشها در دنيا زياد است چون بعد از به دنيا آمدن حيوان ، به خاطر مشكلاتي كه عنوان شد مرگ رخ داده است . 
 اما به نظر مي رسد تنها چند كشور در رسيدن به همين مرحله تولد موفق بوده اند ؟
در اين باره جايي را سراغ ندارم كه به صورت دقيق آماري تفكيك شده درباره شبيه سازيها ارايه داده باشد . ولي به هر حال ، در زنده به دنيا آمدن حيوانات شبيه سازي شده آمار كمي وجود دارد . 
 با اين حساب ، تولد اين حيوان شبيه سازي در ايران يك موفقيت بزرگ محسوب مي شود ؟
بله ! در دنيا تنها يك آمار دو درصدي در تولد حيوان شبيه سازي شده وجود دارد كه اين آمار بسيار كمي است كه ايران خيلي زود به آن دست پيدا كرد . همكاران ما در مؤسسه رويان در مراحل اول جنينهاي دو سلول يا چهار سلول را منتقل مي كردند ، ولي الان جنيني است كه در وضعيت بسيار پيشرفته تري قرار دارد ، وقتي در اين وضعيت منتقل مي شود ، آمار حامله شدن گوسفند بسيار بالا مي رود ( 14 درصد ) . ما از يك سلولي ، هسته اي درمي آوريم كه سلول بالغ است . سلولهاي بالغ با سلولهاي جنيني اين فرق را دارند كه خيلي از ژنهايي كه دارند غيرفعال شده است . وقتي اين را به سمت تخمك انتقال مي دهيم ، سعي مي كنيم اين ژنها فعال شوند كه در برخي موارد اين اتفاق نمي افتاد و در واقع وضعيت مشخصي وجود ندارد كه آيا تمام ژنها فعال شده اند يا نه !؟ دانش بشري هم به جايي نرسيده است كه بتواند نظر قطعي درخصوص فعال شدن ژنها بدهد . به هر حال ، ما يك سلول بالغ رابه وضعيتي باز مي گردانيم كه به يك سلول جنيني تبديل شود كه اين يك برگشت به عقب زيادي است اما «دالي» و گوسفند ما نشان داد كه اين امكان وجود دارد . ليكن آن اتفاقهايي كه بايد باعث تكميل شود ، خارج از دست ماست . اين موارد روشهايي را مي طلبد كه نه تنها در ايران، بلكه در دنيا نيز وجود ندارد ، زيرا تعداد ژنها آنقدر زياد است كه براي درآوردن اطلاعات از هركدام بايد روشهاي پيشرفته و پيچيده انجام گيرد كه به اين راحتي ها موثر نيست . 
پژوهشكده رويان چه فعاليتهاي ديگري را در دستور كار خويش دارد؟
عمده كارهايي كه ما تلاش مي كنيم انجام بدهيم ، اين است كه سلولهاي بنيادين را به وضعيت كاربردي نزديك كنيم تا در درمان بيماريها استفاده شود . و مهمتر از «همانندسازي» يا كلونينگ برنامه ريزي ما با هدف  دسترسي به حيوانات ترانس ژنيك است ، زيرا كلونينگ يك سيستم كپي برداري است و ما بايد به سمت توليد حيوانات مشابه برويم تا از آنها استفاده كنيم . 
با اين تفاسير ، تا پايان امسال خبرهاي خوشي بايد از شما بشنويم؟
درخصوص كلونينگ به اميد خدا خبرهايي خواهيم داشت . ولي هميشه معتقديم تا خواست الهي وجود نداشته باشد ، اتفاقي رخ نخواهد داد ، چون دست ما نيست . مرحوم كاظمي پس از سقط اولين حيوان شبيه‌سازي كه به بهترين مراحل رسيده بود ، براين مساله اعتقاد داشت كه اين كار دست خداست و ما در درك يكي از مراحل ناتوان بوده ايم و بر كارمان مغرور شده بوديم . در حال حاضر ، ما هم همين فكر را مي كنيم كه اگر آن بره زنده نماند ، حكمتي داشته است .ح/الف

منبع:روزنامه قدس