اشاره:
تنوع زياد در اقليم‌هاي آب و هوايي كشور، تنوع گونه‌هاي گياهان دارويي، پيشينه تاريخي استفاده از طب گياهي در درمان بيماريها، وجود اراضي مستعد كاشت و توليد گياهان دارويي و پذيرش گياهان دارويي به عنوان طب جايگزين توسط توده مردم از فرصت‌هايي است كه مي‌توان از آنها در جهت افزايش سطح زيركشت، معرفي گونه‌هاي جديد با‌ارزش دارويي و جايگزيني
داروهاي گياهي به جاي داروهاي شيميايي و كاهش ورود مواد اوليه داروهاي شيميايي استفاده نمود.
جهاددانشگاهي به عنوان نهادي پيشتاز در عرصه هاي علمي با اهتمام به اين مساله اقدام به راه اندازي پژوهشكده گياهان دارويي نمود و اين مركز در حال حاضر با توان قابل توجهي به ارايه خدمات علمي و تحقيقاتي مي پردازد.
اين پژوهشكده در حال حاضر با داشتن چهار گروه پژوهشي در زمينه هاي گوناگوني همچون استخراج و استاندارد سازي فرآورده هاي گياهي، آناليز و كنترل تركيبات گياهي، فرمولاسيون دارويي ، تهيه نمونه هاي هرباريومي گياهان دارويي، مطالعات آزمايشگاهي به منظور يافتن مكانيسم‌هاي عمل، فارماكوكينتيك و سم شناسي و ... فعاليت مي كند.
به منظور آشنايي بيشتر مخاطبان با فعاليت هاي اين پژوهشكده گفتگويي را با مهندس داراب يزداني رييس پژوهشكده ترتيب داديم كه در ادامه مي آيد.
1- درخصوص تاريخچه تشكيل ، اهدف و فعاليت‌هاي پژوهشكده گياهان دارويي توضيح دهيد؟
پژوهشكده گياهان دارويي جهاددانشگاهي از سال 1377، در جهاددانشگاهي كه يك نهاد عمومي غيردولتي است، شروع به كار كرده است و در تاريخ 20/4/80 توسط شوراي گسترش دانشگاه‌هاي علوم پزشكي به تصويب رسيد. اين مركز در مجتمع تحقيقاتي جهاددانشگاهي واقع در كيلومتر 55 آزاد راه تهران – قزوين مي‌باشد و داراي ساختماني با مساحت 14000 مترمربع زيربنا، 2 هكتار مزرعه گياهان دارويي و 5 واحد گلخانه است . اعضاي هيات علمي اين پژوهشكده كه در قالب چهار گروه پژوهشي فعاليت مي‌كنند داراي تخصص‌هاي فارماكولوژي ،
شيمي دارويي، فارماكوگنوزي، پزشكي ، زراعت و اصلاح نباتات ، باغباني ، بيماري شناسي گياهي ، حشره شناسي كشاورزي هستند. فعاليت‌هاي اصلي پژوهشكده شامل : استخراج و استاندارد سازي فرآورده هاي گياهي، آناليز و كنترل تركيبات گياهي، فرمولاسيون دارويي ، تهيه نمونه هاي هرباريومي گياهان دارويي، مطالعات آزمايشگاهي به منظور يافتن مكانيسم‌هاي عمل، فارماكوكينتيك و سم شناسي، مطالعات حيواني ، كارآزمايي هاي باليني، شناسايي رويشگاههاي توده‌هاي بومي گياهان دارويي، بررسي تنوع ژنتيكي گونه‌هاي مختلف دارويي، تكثير و ريزازديادي گياهان دارويي مهم بوسيله كشت بافت، توسعه بانك ژن گياهان دارويي، مطالعات به‌زراعي و به‌نژادي بر روي گياهان دارويي مي‌باشد. اين فعاليت‌ها در قالب پروژه‌هاي پژوهشي انجام و بعضي از آنها در مجامع علمي كشور و خارج از كشور مطرح و جوايزي نيز به خود اختصاص داده است .
از ديگر فعاليت‌هاي پژهشكده مي‌توان به برگزاري دوره‌هاي بازآموزي ويژه پزشكان و داروسازان ، چاپ فصلنامه گياهان دارويي (داراي مجوز علمي- پژوهشي از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي) و چاپ 8 عنوان كتب علمي در زمينه گياهان دارويي با عناوين: دايره المعارف گياهان دارويي ايران؛ گياهان اسانس‌دار، روشهاي كنترل كيفي براي مواد گياه دارويي؛ مكانيسم‌هاي موثر بر تداخل داروها؛ اصول روش تحقيق و نگارش مقالات علمي؛ كاشت، داشت، برداشت و گياهان دارويي؛ احتياط مصرف و تداخلات دارويي گياهان دارويي براساس شواهد و مستندات ؛ راهنماي جامع تداخلات گياهان دارويي با داروهاي شيميايي نام برد.
علاوه بر گروههاي پژوهشي فوق‌الذكر، مركز خدمات تخصصي توليد فرآورده هاي دارويي و معطر گياهي پژوهشكده در زمينه برگزاري دوره‌هاي كوتاه مدت و كارگاه‌هاي آموزشي گياهان دارويي، توليد دانش فني، مشاوره وتحقيقات كاربردي فعاليت دارد و پلي بين صنعت و پژوهش مي‌باشد.
2- پژوهشكده گياهان دارويي شامل چه گروههاي پژوهشي مي‌باشد.
گروههاي پژوهشي كشاورزي، فارماكوگنوزي و داروسازي، فارماكولوژي و طب كاربردي و بيوتكنولوژي گياهان دارويي در اين پژوهشكده فعاليت مي كنند.
3- تاكنون چه طرحهاي پژوهشي و تحقيقاتي در اين پژوهشكده اجرا شده است .
طرحهاي پژوهشي مختلفي از جمله :
1) آناليز داروهاي گياهي Liv 52 استاندارد و مقايسه كلينيكي اثربخشي آن با عصاره گياه سيليبوم ماريانوم (سيلي مارين) در درمان كلاسيك بيماران مبتلا به سيروز كبدي
2) بررسي روش خالص‌سازي آنزيم مبدل آنژيوتانسين (ACE) از ريه خرگوش
3) بررسي خواب بذر تعدادي از گياهان دارويي مهم
4) بررسي تغييرات كمي و كيفي گياهان آويشن ، ترخون ، نعناع فلفلي و شويد در اندامهاي تر و خشك گياه
5) بررسي اثر سيتوتوكسيك عصاره گونه‌هاي گياهي موجود در خانواده‌هاي Solanaceae و Leguminosae موجود در ايران
6) شناسايي اجزاء تشكيل دهنده روغن فرار چهارگونه از گياهان جنس Stachys جمع آوري شده
از منطقه ارسباران
4- در حال حاضر چه طرحهاي پژوهشي را در دست اجرا داريد.
1) بررسي اثر مقادير مختلف شوري بر ويژگيهاي زراعي و دارويي بابونه شيرازي
2) ارزيابي توده‌هاي سير ايراني به منظور تعيين كلون‌هاي برتر دارويي
3) ارزيابي فيزيولوژيكي و فيتوشيميايي توده‌هاي روناس ايراني به منظور شناسايي و انتخاب بهترين جمعيت‌هاي گياهي
4) تكثير گياه ژينكوبيلوبا به روش كشت بافت اجزاء مختلف گياهي
5) بررسي تنوع ژنتيكي توده‌هاي سير ايراني با استفاده از نشانگر مولكولي (RAPD)
6) بررسي فلورستيكي و اتنوبوتانيكي منطقه الموت
7) ارزيابي توده‌هاي بومي آويشن كرماني به منظور شناسايي توده برتر
8) بررسي اثرات ضدقارچي عصاره‌هاي مختلف گياهان دارويي مورد مصرف در طب سنتي: باديان خطايي، مرزنجوش، انيسون، گشنيز، بالنگ
9) بررسي تغييرات فصلي فلاونوئيدهاي گياه Ginkgo biloba كاشته شده در ايران
10) بررسي تركيبات شيميايي و اثرات ضدباكتريايي روغن فرار حاصل از سه گونه Teucrium rientale، Thymus troutretter، Satureja intermedia
12) بررسي اثرات عصاره گياه زرشك، كاسني، گل قاصد، كنگر فرنگي در درمان مسموميت كبدي موش صحرايي
13) بررسي اثر عصاره هيدروالكلي ميوه گياه خارخاسك بر قند خون در موش صحرايي نر بالغ ديابتي شده توسط استرپتوزوسين
14) بررسي اثر ميوه گياه كاكتوس بر روي غلظت گلوكز خون درموش صحرايي نر بالغ ديابتي شده توسط استرپتوزوسين
5- درخصوص نحوه همكاري علمي و تحقيقاتي اين پژوهشكده با مراكز علمي داخلي و خارجي توضيح دهيد.
نحوه همكاري پژوهشكده با دانشگاهها و مراكز تحقيقاتي در قالب انجام طرحهاي پژوهشي مشترك، انجام پايان‌نامه‌هاي دانشجويي در مقاطع كارشناسي ارشد و phD است. همچنين تفاهم‌نامه‌هايي با سازمانهاي دولتي و شركت‌هاي خصوصي در زمينه انجام فعاليت‌هاي پژوهشي و خدمات تخصصي داريم .
6- آيا پژوهشكده دوره‌هاي آموزشي تخصصي در زمينه گياهان دارويي برگزار مي‌كند.
بله، دوره‌اي تحت عنوان «دوره كوتاه مدت گياهان دارويي و داروهاي گياهي» در مركز خدمات تخصصي برگزار مي‌شود. ضمن اينكه دوره‌هاي بازآموزي مدون نيز توسط اين پژوهشكده براي پزشكان و داروسازان همه ساله برگزار مي‌شود.
7- درخصوص تعداد اعضاي هيات علمي و ساختار تشكيلاتي پژوهشكده توضيح دهيد.
تعداد اعضاء هيات علمي پژوهشكده 16 نفر است كه 2 نفر از اين تعداد بورس دكتري در كشور كانادا و ايران هستند.
8- به نظر شما در زمينه گياهان دارويي، كشور ما با چه فرصت هايي روبروست و چگونه مي‌توان از آن بهره برد.
تنوع زياد در اقليم‌هاي آب و هوايي كشور ، تنوع گونه‌هاي گياهان دارويي، پيشينه تاريخي استفاده از طب گياهي در درمان بيماريها، وجود اراضي مستعد كاشت و توليد گياهان دارويي و پذيرش گياهان دارويي به عنوان طب جايگزين توسط توده مردم از فرصت‌هايي است كه مي‌توان از آنها در جهت افزايش سطح زيركشت، معرفي گونه‌هاي جديد با‌ارزش دارويي و جايگزيني داروهاي گياهي به جاي داروهاي شيميايي و كاهش ورود مواد اوليه داروهاي شيميايي استفاده نمود.
9- برنامه‌هاي آتي پژوهشكده را تشريح كنيد.
- برگزاري دوره‌هاي بين رشته‌اي در مقاطع كارشناسي ارشد و دكتراي مرتبط با گياهان دارويي
- مستندسازي اطلاعات مربوط به طب گياهي در كشور
- كمك به رشد كمي وكيفي صنعت توليد فرآورده هاي داروهاي گياهي
- ايجاد بانك ژن ملي گياهان دارويي
- ايجاد هرباريوم گياهان دارويي ايران
10- فصلنامه علمي پژوهشي گياهان دارويي با چه رويكردي منتشر مي‌شود.
اين فصلنامه حاوي مقالاتي در زمينه علوم پايه و باليني مرتبط با گياهان دارويي شامل فارماكوگنوزي، فارماكولوژي پايه و باليني ، سم شناسي پايه و باليني و فارماسوتيكس مي‌باشد. مقاله‌هاي ارائه شده به منظور افزايش سطح دانش و آگاهي محققان و دانشجويان در زمينه گياهان دارويي مي‌باشد.
11- در پايان اگر صحبتي داريد بفرماييد.
اميد داريم با حمايت بيشتر دولت از صنعت گياهان دارويي و هموار شدن راه ورود و سرمايه‌گذاري هرچه بيشتر بخش خصوصي در اين صنعت شاهد ارتقاء جايگاه صنعت توليد و تجارت گياهان دارويي در كشور باشيم.