اشاره:
آيا بخاطر داريد كه خبرتولد اولين گوسفند شبيه‌سازي شده ايراني (رويانا) يا به بياني نخستين حيوان شبيه‌سازي شده در خاورميانه، در روزهاي پاياني سال 85 تا چه اندازه تحسين موسسات علمي معتبر داخلي و خارجي را نسبت به دستاوردهاي ارزشمند پژوهشگران رويان برانگيخت.
هفته گذشته محققان پايگاه تحقيقاتي رويان در اصفهان خبر تولد بووانا، نخستين گوساله ماده
ايران كه حاصل لقاح آزمايشگاهي تخمك‌هاي يك گاو برتر با اسپرم يك نژاد مرغوب شيرآور است را اعلام كردند.بووانا با استفاده از تكنيك بلوغ آزمايشگاهي تخمك و باروري خارج رحمي به دنيا آمده است. اين پروژه تاثيرات چشمگيري در توليد جنين آزمايشگاهي گاوداري برتر و نيز ارتقاي پتانسيل شيرآوري در سطح دامپروري‌هاي كشور خواهد داشت. دكتر محمدحسين نصراصفهاني، رئيس پايگاه تحقيقاتي رويان در اصفهان در همين زمينه به سوالات جام‌جم پاسخ داده است.
زماني كه خبر تولد بووانا اعلام شد، بسياري از خبرگزاري‌ها آن را دومين جانور كلون شده در ايران ناميدند در حالي كه در متن خبرها از اولين گوساله حاصل لقاح مصنوعي سخن گفته شده بود. آقاي دكتر داستان تولد بووانا چيست؟
اصل ماجرا ازاين قرار است كه 15 ارديبهشت، بووانا (BOVANA) اولين گوساله ماده ايران كه حاصل لقاح آزمايشگاهي تخمك‌هاي حاصل از يك گاو برتر و نژاد هلشتاين با اسپرم يك نژاد مرغوب شيرآور بود، به دنيا آمد.
علي‌رغم آن كه پتانسيل بالاي تحقيقات جنين‌شناسي كشور شايستگي آن را داشت كه تولد بووانا را چندين سال قبل جشن بگيرد ولي به هر حال بووانا به عنوان اولين نمونه كاملا موفق صنعت اصلاح نژاد با استفاده از تكنولوژي انتقال جنين قصد دارد كه توانمندي و پتانسيل مهياي كشور را در زمينه ارتقاء پتانسيل شيرآوري از طريق فناوري انتقال جنين اعلام كند.
پس بووانا را بايد گوساله‌اي دانست كه با اصلاح نژاد آن پتانسيل شيردهي بالاتر به وجود آمده است اما آيا روش‌هاي ديگري در اين خصوص هم وجود دارد؟
براي اين منظور دو راه عملي وجود دارد يكي استفاده از اصلاح نژاد از طريق تلقيح مصنوعي گاوها با استفاده از اسپرم نژاد مرغوب كه اين روش بطور معمول در كشور انجام مي‌شود و ديگري انتقال جنينهاي منجمد شده با كيفيت بالا كه امروزه به صورت كاملا معمول و تجاري در كشورهاي توسعه‌يافته انجام مي‌گيرد. مزيت اين تكنولوژي آن است كه در مدت زمان كوتاه مي‌توان سطح ژنتيكي يك دامپروري را بهبود بخشيد.
گرچه انتقال جنينهاي منجمد وارداتي امكان‌پذير است ولي هزينه‌هاي بالاي آن موجب عدم رغبت دامداران به اين روش شده است. با توجه به پتانسيل بالاي تحقيقات جنين‌شناسي در پژوهشكده رويان كه منجر به تولد اولين گوسفند شبيه‌سازي شده گرديد بر آن شديم كه طي يك پروژه مشترك با مجتمع دامپروري فوكا و حمايت دانشگاه آزاد اسلامي خوراسگان پروژه توليد جنين آزمايشگاهي گاوهاي برتر را در كشور راه‌اندازي كنيم.
بهبود پتانسيل ژنتيكي شيرآوري دام‌هاي كشور چه مزيت‌هاي ديگري را به همراه خواهد داشت؟
به دنبال اين موفقيت، نه تنها از واردات جنينهاي منجمد خارجي بي‌نياز مي‌شويم بلكه مي‌توانيم با كاهش هزينه‌هاي بالاي انتقال جنينهاي خارجي امكان توسعه و گسترش اين تكنولوژي را در كشور مهيا كنيم.
به بيان ديگر با استفاده از اين تكنولوژي مي‌توان پتانسيل بالاي تخمدان‌هاي گاوهاي برتر را كه به دلايل مختلف در معرض حذف هستند به آزمايشگاه منتقل كرده و پس از انجام لقاح آزمايشگاهي با اسپرم‌هاي مرغوب و يا تعيين جنسيت شده، جنينهاي باكيفيت بالا را به طور انبوه توليد كرده و با قيمت بسيار پايين‌تر از جنينهاي منجمد وارداتي به دامداران عرضه كرد.
پروسه تولد بووانا طي چه مراحلي در آزمايشگاه صورت گرفته است؟
روند انجام اين پروژه شامل انتخاب گاوهاي برتر با توان شيردهي بالا است كه توسط سازمان‌هاي مربوط به عنوان گاوهاي رجيستر شناخته مي‌شوند، پس از آن استحصال تخمك از گاوهاي برتر انتخاب شده، سپس انجام بلوغ آزمايشگاهي تخمك‌ها است.
در مرحله بعدي لقاح آزمايشگاهي با استفاده از اسپرم كاملا مرغوب يا تعيين جنسيت شده انجام مي‌شود. سپس كشت آزمايشگاهي جنين تا مرحله بلاستوسيت صورت گرفته و پس از آن انتقال جنينهاي منتخب به گاوهاي گيرنده همزمان‌سازي شده كه داراي ارزش ژنتيكي پايين هستند، صورت مي‌گيرد.
معمولا طي اين روند از يك گاو به طور متوسط 20 تخمك استحصال و منجر به توليد 10 جنين آماده انتقال مي‌شود كه در صورت انتقال منجر به 5 آبستني مي‌شود. بنابراين مي‌توان ژنتيك يك گاو مرغوب را به طور همزمان به 5 برابر افزايش داد.
آيا در حال حاضر امكان ارائه خدمات در زمينه توسعه اصلاح نژاد به دامپروري‌هاي كشور وجود دارد؟
البته، با توجه به توانمندي‌هاي موجود در زمينه انجماد جنينهاي آزمايشگاهي، امكان انتقال اين‌گونه جنين‌ها و نيز جنينهاي تعيين جنسيت شده به تمام دامپروري‌هاي سطح كشور و حتي خارج از كشور وجود دارد.
پس شما سرويس‌هاي ويژه‌اي را براي دامداران علاقه‌مند هم ارائه خواهيد كرد؟
بله. در همين راستا پژوهشكده رويان به همراه مجتمع دامپروري فوكا (وابسته به تامين اجتماعي) آمادگي كامل خود را براي حفظ پتانسيل ژنتيكي دام‌هاي برتر يا ارتقاء پتانسيل شيرآوري دامپروري‌هاي كشور اعلام مي‌كند.
گفتگو از:پونه شيرازي
منبع:روزنامه جام جم شنبه 21 ارديبهشت 87