اشاره:
دكتر محمد مهدي آخوندي ، جنين شناس و رئيس پژوهشكده فناوريهاي نوين علوم پزشكي-ابن سينا جهاددانشگاهي است كه از ابتداي تاسيس اين نهاد به عنوان يكي از فعالان علمي و پژوهشي شناخته شده است.
دكتر آخوندي كه در حال حاضر 52 سال سن دارد در سال 1995 دكتراي تخصصي خود را در رشته بيوتكنولوژي جنين شناسي از دانشگاه شفيلد انگلستان اخذ نموده و تا كنون بيش از 200 مقاله علمي در ژورنالهاي معتبر و كنفرانس هاي جهاني ارائه نموده است. پژوهشكده و مركز تحقيقات توليدمثل و نازايي ابن سينا ، كه رياست آن بر عهده دكتر آخوندي است از جمله مراكز فوق تخصصي و معتبر درمان ناباروي در كشور بوده كه هم پايه بسياري از مراكز فوق تخصصي معتبر خارجي ، درجات پيشرفت علمي را مطابق با فناوري روز طي كرده است. اهداي جنين از جمله موضوعات مطرحي است كه در اين مركز عملي مي شود و افق جديدي را در برابر زوجهاي نابارور ي كشور گشوده است. در اينجا طي گفت و گويي با دكتر محمد مهدي آخوندي به معرفي شيوه اهداي جنين در درمان زوجهاي نابارور و بحث پيرامون جنبه هاي حقوقي و اجتماعي آن پرداخته ايم.

آقاي دكتر آخوندي ، ابتدا بفرماييد كه در مورد يك زوج نابارور چرا گاه اهداي تخمك و گاه اهداي جنين مطرح مي شود ؟
اهداي جنين ، يك روش درماني موثر و اميدبخش براي بسياري از زوجهاي نابارور است. اين روش در مقايسه با اهداي تخمك ، هزينه كمتر و عوارض باليني محدودتري دارد و در عين حال ، نتايج آن مشابه اهداي تخمك است . نتايج باروري در اين روش درماني از نظر ميزان وقوع بارداري و تولد زنده ، با روش اهداي تخمك قابل مقايسه است و ميزان تولد زنده در اين روش 20 الي 25 درصد تخمين زده شده است. در خارج از ايران ، از جنين اهدايي هنگامي استفاده مي شود كه هم مرد و هم زن مشكل ناباروري داشته باشند . در زماني كه فقط مرد مشكل دارد، از روش اهداي اسپرم و هنگامي كه فقط زن مشكل دارد از روش اهداي تخمك استفاده مي شود . اما در ايران مساله ناباروري به اين سمت گرايش پيدا كرده كه در مرحله اول ، اهداي جنين مطرح شود . زيرا كمترين مشكلات شرعي در اين نوع اهدا وجود دارد .

مسائل حقوقي اهداي جنين چه تفاوتي با رحم اجاره اي دارد؟
اكثر علماي كشور ما انتقال جنين تشكيل شده در خارج از رحم يك زوج را به رحم يك زوج ديگر مجاز مي دانند كه شايد ريشه آن به موضوع رحم اجاره اي برمي گردد . در رحم اجاره اي ، رحم زن گيرنده جنين ، مانند يك ظرف نگهدارنده است .

آيا زوج گيرنده و دهنده با يكديگر آشنا مي شوند؟
بحث ناشناس ماندن اهدا كننده و گيرنده جنين مطرح شده و به تاييد قوه قضاييه و وزارت بهداشت هم رسيده است . آنها هم معتقدند كه بهتر است دريافت كننده و اهداكننده جنين هيچ كدام يكديگر را نشناسند . در حال حاضر در ايران دريافت كننده و اهدا كننده را با هم مرتبط مي كنند . اين كار مشكلات متعددي را به وجود خواهد آورد . ممكن است فرزند حاصل هم بعدها با اهداكننده مرتبط شود كه تبعات ناخواسته اي خواهد داشت .

آيا زوج گيرنده جنين هيچ گونه حق انتخابي ندارند؟
در مركز پژوهشي و درماني ابن سينا ، همه بررسي هاي عفوني و ژنتيكي بر روي فرد انجام مي شود . پس از تاييد سلامت فرد ، مشخصات ظاهري او منعكس مي شود . يعني فرد گيرنده تخمك يا جنين از روي فهرست مشخصات دهندگان ، كودكي با مشخصات دلخواه را انتخاب مي كند . اين كار كاملا به طور ناشناس و مخفي انجام مي شود.

هزينه استفاده از جنين اهدايي در پژوهشكده ابن سينا چقدر است ؟
اززوجي كه تحت درمان لقاح خارج رحمي قرار مي گيرند ، يك هزينه عمل دارند كه در حدود 650 هزار تومان است . هزينه داروهاي اين نوع درمان هم در حدود 200 الي 400 هزار تومان است . يعني با هزينه معاينات ، چيزي در حدود يك ميليون تومان هزينه خواهد داشت . اما اگر كسي پيدا شود كه بخواهد جنينش را اهدا كند ، مبلغي هم او مي گيرد . يعني فرد دريافت كننده جنين بايد هزينه اي در حدود 2 ميليون تومان بپردازد.

آيا امكان ذخيره تخمك براي درمان زوج هاي نابارور وجود دارد؟
منجمد كردن و نگهداري تخمك چندان موفقيت آميز نيست . تخمك ، بزرگترين سلول بدن زن است و ميزان ماده سيتوپلاسمي اش از هر سلول ديگري بيشتر است . فريز و سپس ذوب كردن تخمك ، باعث شكسته شدن كروموزوم هاي موجود در سلول تخمك مي شود . اين اتفاق حتي در شرايطي كه ماده ضديخ جانشين سيتوپلاسم تخمك شود هم رخ مي دهد . بنابراين هنوز امكان منجمد كردن آسان تخمك وجود ندارد.

زوج هاي نابارور براي استفاده از جنين هاي منجمد در پژوهشكده ابن سينا بايد چگونه اقدام كنند ؟
مركز فوق تخصصي ابن سينا بيش از 3 سال است كه افتتاح شده است . در اين مركز سعي مي شود كه اولا تشخيص قطعي باشد ، ثانيا مشاوره هايي در زمينه هاي مختلف حقوقي ، پزشكي ، جامعه شناختي و روان شناسي به زوج ها داده شود تا آمادگي كامل براي تصميم گيري داشته باشند . سپس آنها را به دادگاه معرفي مي كنيم . دادگاه در كمتر از 20 روز به نامه ما پاسخ مي دهد و ما زوج را در ليست انتظار قرار مي دهيم . در اين مركز افق جديدي را در برابر زوجهاي نابارور كشور گشوده ايم.

ميزان موفقيت در مورد جنين هاي اهدايي فريز شده بيشتر است يا جنين هاي تازه ؟
در حال حاضر در دنيا ميزان موفقيت در درمان ناباروري با كمك جنين فريز شده 10 تا 15 درصد است ؛ اما استفاده از جنين تازه 35 تا 40 درصد احتمال موفقيت دارد.

منبع:
روزنامه كيهان 20 ارديبهشت ماه