معاون فرهنگی جهاددانشگاهی:
روح حاكم در فعالیت های فرهنگي جهاد دانشگاهي دین و تقوا است
معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی در سال های اخیر برای ایجاد فضای نشاط در میان واحدهای این معاونت اقدامات بسیاری انجام داده است که از این اقدامات می توان به تدوین سند راهبردی – فرهنگی جهاد دانشگاهی که مبنای کار فرهنگی جهاد دانشگاهی است، اشاره کرد. این سند که بر اساس برنامه چشم انداز ايران 1404، برنامه پنج ساله توسعه، اساسنامه جهاد دانشگاهي، برنامه چشم انداز جهاد در سال 1404، برنامه سه ساله جهاد، نقشه جامع علمي كشور و منشور فرهنگي انقلاب اسلامي تنظيم شده نقشهراه فعاليتهاي فرهنگي سازمان، مراكز و موسسات زير مجموعه جهاد دانشگاهي در حال حاضر و سالهاي آينده است.
آنچه در ادامه می آید گفت و گویی با مهندس علیرضا زجاجی، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی درباره برنامه های پیش روی این معاونت و اهداف سند راهبردی – فرهنگی جهاد دانشگاهی است.
*به عنوان پرسش نخست درباره اهداف و برنامه هاي معاونت فرهنگي جهاد دانشگاهي در سال آتي و سال هاي پيش رو توضيح دهيد؟
یکی از معاونت های مهم در جهاد دانشگاهي، معاونت فرهنگی است. به عبارتی جهاد دانشگاهی رویکردی فرهنگی داشته است و همه به عنوان کار فرهنگی در آن شرکت می کردند و اهمیت کار جهاد به دلیل کار فرهنگی است. هم اکنون کارهایی که در حوزه آموزشی و پژوهشی در جهاد دانشگاهي انجام می شود در جای دیگر هم انجام می شود، اما سوالي كه مطرح است تفاوت مراکز دیگر مانند پژوهشکده ها و دانشگاه ها با جهاد دانشگاهي در چیست؟ مقام معظم رهبری (مدظله العالي) در متن فرمایشاتشان در 25/4/86 این را فرموده اند و فرموده اند که جهاد دانشگاهی از ابتدا تا کنون که ما شناخته ایم بر اساس دین و تقوا بوده است و بر اساس دین و تقوا آن را نگه دارید. به عبارت دیگر روح جهادی موجود در فعالیت های جهاد دین و تقوا بر اساس یک انگیزه قلبی و ایمانی کار کردن است. یا ايشان در جایی دیگر فرموده اند که اگر بخواهم این الگوی مطلوب را در سه جمله معرفی کنم عبارت است از ترکیب علم، ایمان، تلاش. به هرحال باید آنچه باید در نگاه اول از فعالیت های جهاد به چشم ما بیاید صبغه و رنگ و تلألوی دینی و انقلابی در فعالیت های جهاد دانشگاهی است.
در واقع به نظر من این آموزش ها که ما می دهیم در کلاس هاي آموزشی یا دانشگاه علم و فرهنگ و آموزش های کوتاه مدت شاید جای دیگر خیلی از ما بهتر آموزش دهند، اما جهاد نباید به شکل یک سیستم اداری باشد و بايد بيش از هر چيز رنگ و بوی دینی داشته باشد یا کیفیت کار و وظیفه ملی و دینی انجام می شود و بنابراین جهاد دانشگاهی یک دستگاه فرهنگی است حتی پژوهشی که در آن انجام می شود باید رنگ و بوی دینی، انقلابی و به عبارتی فرهنگی داشته باشد. در این یک سال و تقریباً هفت ماه از مسئولیت بنده سعي شده است کم نشاطی اي كه حاکم بود با سازمان دهی مختصر و با تماس با معاونت فرهنگی واحدها، مراکز سازمان ها و شورای مرکزی ها، به هرحال برطرف شود و نود درصد ساختار خود را آرامش لازم دست پیدا کردند و بعد براي برنامه که بر اساس چندین هزار صفحه سندهای بالادستی تدوین شده بود یک مقدار نیاز به پشتیبانی داشتیم فراهم شد و باقی مدیریت است که این برنامه به مقصد برسد و دائم باید اشکالات را تصحیح کنم. من فکر می کنم هم اکنون برای فعالیت معاونین فرهنگی جهاد دانشگاهی در دانشگاه ها جو خوبی حاکم است ولی قانع نیستیم به این مقداری که هست.
*در حال حاضر چه اقداماتي براي بهبود فعاليت هاي فرهنگي در دانشگاه ها برداشته شده است؟
در حدود چهل مورد تفاهم نامه با معاونت فرهنگی وزارت علوم امضا کرده ایم که بر مبنای این تفاهم نامه ها، معاونان فرهنگی جهاد دانشگاهی با معاونان فرهنگی دانشگاه همجوار یک تفاهم نامه فرعي امضا مي كنند؛ در حقیقت یک سند فرعی است که این ها قدم های ماست برای حضور جدی در کارهای فرهنگی دانشگاه ها و انشاءالله حضور مقتدرانه جهاد دانشگاهی در شورای فرهنگی دانشگاه ها است. طبق آماری که ما گرفته ایم جهاد دانشگاهي بيش از نود و پنج درصد در شورای فرهنگی دانشگاه ها حضور دارد منتها مصوبه در شورای عالی باید قویتر شود تا ما گام هایی را در شورای فرهنگی برداریم و کارهایی را در عمل نشان دهیم به منصه ظهور برسانیم. اگرچه بنده اعتقاد دارم فرمایشات مقام معظم رهبری در تولید، توزیع و تعریف جهاد دانشگاهي به هرحال کم نظیر است. براي مثال متن دیدار مقام معظم رهبری در دیدار با جهادگران جهاد دانشگاهی در 25/ 4/ 86 یکی از آن موارد است و ده ها قسمتش تعریف و تمجید کم مانند دارد. برای مثال فرموده اند «جهاد دانشگاهی از رویش های اصلی خود انقلاب است» یا مثلا فرموده اند: «بنده به جهاد دانشگاهی اعتقاد راسخ دارم». ما به دنبال این هستیم که کار با برنامه، جهت دار و متناسب با مقدورات انجام دهيم و دائماً رصد می کنيم كه کارهایمان ناظر به نیاز فرهنگی دانشجویان و دانشگاهیان باشد. ما ده سازمان و مرکز داریم که بازوهای معاونت فرهنگی در واحدهای استانی هستند که این واحدها عبارت هستند از سازمان فعالیت قرآنی دانشجویان کشور، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهي، ایسنا، ایکنا، مركز امام، ولایت فقیه و انقلاب اسلامی، سازمان دانشجویان، صندوق قرض الحسنه و ايسيدو سازمان نخبگان و دانشجویان متفکر. همه معاونت ها می توانند مراکز و سازمان ها را داشته باشند که در تمام استان ها به غیر از استان بوشهر واحدهای معاونت فرهنگی حضور دارد. بنابراین ما در یک واحد یک معاون فرهنگی داریم که شرح وظایف مشخصی دارد و ديگري شعبی است که می توانند تأسیس کنند. عموماً در همه واحدها ایسنا، ایکنا و سازمان فعالیت های قرآنی دارای شعبه هستند. مجموعه این ها کارنامه جهاد دانشگاهی است ضمن اینکه جهاد دانشگاهي عرصه بزرگی در آموزش دارد که ما هفتادهزار دانشجوی مقطع دار داریم که دانشگاه علم و فرهنگ و مراکز علمی کاربردی در مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و مقطع دکتری پژوهش محور دانشجو تحصیل می کنند. ما برای کارهای فرهنگی در این مراکز آموزش عالی چه علمی کاربردی و دانشگاه علم و فرهنگ، مراکز وابسته به دانشگاه علم و فرهنگ و دانشگاه علمی کاربردی یک شورای سیاستگذاری فرهنگی مراکز علمی کاربردی را برقرار کردیم، تقریباً این کار کم مانند و پرفایده ای بوده است كه ما بتوانیم سیاستگذاری کنیم که براي دانشجویان برنامه داشته باشند. سال گذشته مراسم «ضیافت اندیشه» را در مشهد مقدس برای دانشجویان برگزار کردیم و انشاءالله امسال طرح های خوبی برای نوروز و تابستان92 داريم و جشنواره علمی فرهنگی مفصلی را برنامه ريزي كرده ايم تا دانشجویان جهاد دانشگاهی در آن شرکت کنند.
*شما در گردهمایی معاونان فرهنگی گفته بودید فعالیت های جهاد دانشگاهی با نیازسنجی صورت نمی گیرد . چه راهکارهایی هم اکنون برای رفع این مشكل در سند جامع فرهنگی انديشيده شده است؟
متأسفانه در دانشگاه ها، بعضی از واحدهای ما به این آفت دچار هستند که برخی از کارها بدون نیازسنجی صورت می گیرد؛ برای مثال برنامه های نسبتاً خوبی برگزار می شود، اما این برنامه ها ديگر تکراری شده است. امکانات و مقدورات ما محدود است و بايد سرمایه مادی و معنوی را در کار وارد کنیم که حداکثر راندمان را داشته باشد. باید نیازسنجی و اولویت بندی شود و اگر برنامه ای است باید اثرسنجی شود. اگر اثرسنجی شود کار راندمان بالاتری خواهد داشت.
*چه راهکارها و برنامه هایی برای این نیازسنجی انجام شده است؟
از سال گذشته یک برنامه سه ساله در این راستا تدوین شده است. اما ما 30 تا 40 درصد اختیارات را نيز به واحدها داده ایم و از اول امسال با مطالعه اسناد و اطلاعات مربوط به معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی هر واحد را درجه بندی و رتبه بندی و بر اساس شاخص های فرهنگی رتبه بندی را معلوم کرده ایم. فعالیت این واحدها از اول مهر تا آخر خرداد در تابستان آينده مورد ارزیابی قرار می گیرد و ممکن است اين واحدها از A به B و يا از B به Cسقوط کند. کار دیگر بحث قطب هایی هست که معاونت فرهنگی در استان ها و استعدادهایي كه به صورت بالفعل و بالقوه دارند و ما به آنها کمک می کنیم علاوه بر کارهای خودشان به قطب خود بیشتر بپردازند؛ برای مثال فارس قطب فرهنگی در فعالیت های قرآنی، آذربایجان شرقی قطب برگزاری کارگاه های تخصصی در تولید نرم افزار فرهنگی، اردبیل قطب ترویج فرهنگ عاشورایی و یزد فعالیت های گردشگری است و با این معماری می توان حدس زد معاونت فرهنگی هویت خود را پیدا کرده است.
*آيا در سند جامع فرهنگی کاربردی شدن فعالیت ها مد نظر قرار گرفته است؟
سند جامع فرهنگی جهاد دانشگاهی کاملاً عملیاتی است. ما در سال گذشته برای شروع کار پنج سند بالادستی را مطالعه کردیم. نخست اساسنامه جهاد دانشگاهی و دوم سند سه ساله جهاد دانشگاهی، سوم برنامه 5 ساله جمهوری اسلامی ایران و بعد سند چشم انداز 1404 و سپس نقشه جامع علمی کشور و از همه اینها مهمتر فرمایشات مقام معظم رهبری درباره مسائل فرهنگی تحت عنوان کتاب های قطور منشور فرهنگی انقلاب اسلامی كه دفتر مقام معظم رهبری (مدظله العالي) تدوین کرده اند و در اين زمينه منشور فرهنگی انقلاب اسلامی و چکیده آن به نام رهنمودها برای ما بسیار راهگشا بود و اين سند نيز روز 16 مرداد سال جاري رونمایی شد كه اين سند بسيار ملموس است و يك چيز خيالي نيست و وظيفه داريم در راستاي اجرايي شدن بودجه را به آن سمت سوق دهيم.
*رییس جهاددانشگاهی در صحبت هاي اخير خود خبر از تحول راهبردي در جهاد دانشگاهي داده بودند. در برنامه هاي معاونت فرهنگي تا چه اندازه براي اين تحول برنامه ريزي شده است؟
برنامه معاونت بر اساس اسناد بالادستي انجام مي شود و مفهومش اين است معاونت فرهنگي اگر بخواهد كاري كند بايد برنامه هايش بر اساس اين اساسنامه باشد. حال اگر اين برنامه ها خوب اجرا شود مي تواند موجب تحول شود. در معاونت فرهنگي كارها مطابق با اسناد بالادستي تنظيم مي شود و گروه ها بر اساس آن كار مي كند. در هر صورت اگر برنامه اي به نحو مطلوب آماده شود و هر معاونتي فعاليت هاي خود را بر اساس آن برنامه طراحي كنند اين تحول محسوب مي شود. يك زمان كارهايي در اساسنامه نيست و ما نمي توانيم انجام دهيم و بايد كارها در اساسنامه باشد و اگر كاري انجام دهيم اين ها را بپوشاند نشان ميدهد از جاده برنامه خارج شده ايم.
*معاونت فرهنگي جهاد دانشگاهي يكي از اعضاي اصلي شواراي فرهنگي دانشگاه ها بوده است اما در سالهاي اخير حضور جهاد دانشگاهي در شوراي فرهنگي دانشگاه ها كمرنگ شده است؟
در شوراي فرهنگي دانشگاه ها از مسئول دفتر نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري، معاون آموزشي، يك عضو هيئت علمي از ميان سه عضو، نماينده بزرگترين تشكل دانشجويي، مسئول بسيج دانشجويي، نماينده هر تشكل رسمي ذينفع با موضوع جلسه و در موسساتي كه جهاد دانشگاهي فعال وجود دارد و رئيس جهاد دانشگاهي به عنوان عضو جلسه دعوت خواهد شد. آماري داريم كه بيش از 95 درصد از جهاد دانشگاهي و رئيس جهاد دانشگاهي و يا معاون فرهنگي دعوت مي كنند. البته اين در تبصره آمده كه خود اين اشكال دارد و بايد مثل بقيه در رديف باشد. حال ما تفاهم نامه امضا كرديم تا با تشخيص وزير محترم اختيارات ويژه داده شود. به هرحال حضور همكارهاي ما در دانشگاه ها خوب است و بايد حضورمان قوي تر شود و كارهاي پژوهشي را تقويت كنيم. به دنبال برنامه هاي اين چنيني حركت هايي را طراحي كرديم و در ذيل اين تفاهم نامه هر معاون فرهنگي با معاون فرهنگي جهاد دانشگاهي تفاهم نامه امضا كرد و بايد تلاش كرد اين مصوبه را قوي كرد.
*به عنوان پرسش پاياني درباره برنامه هاي معاونت فرهنگي جهاد دانشگاهي در سال جاري توضيح دهيد؟
ما براي امسال 32 برنامه فعاليت بزرگ فرهنگي را آغاز كرده ايم كه در دل هركدام 4 يا 5 كار فرعي وجود دارد. اميدوارم در مقاطع لازم ثمردهي را شاهد باشد. يكي از اين كارها مناظره هاي دانشجويي است كه اولين دوره آن با زحمت خيلي زياد براي دانشجويان و استادان در 25 ارديبهشت ماه سال جاري برگزار شد. اين مناظرات آثار خوبي داشت و با شروع سال تحصيلي در 20 واحد جهاد دانشگاهي مناظره گذاشته ايم. از ديگر برنامه هايي كه در گذشته وجود داشت و هم اكنون نيز دارد جشنواره كتاب سال دانشجويي و پايان نامه سال دانشجويي است و در پايان هم بايد از چهارمين دوره مسابقات بين المللي قرآن دانشجويان ياد كرد كه با سربلندي در تبريز برگزار شد.
گفت و گو از سیده معصومه کلانکی
١٥:٤٨ ١٦/٠٨/١٣٩١