خبرگزاری مهر - گروه حوزه و دانشگاه : سلول های بنیادی، سلول های اولیه‌ای هستند که از توانایی تبدیل و تمایز به انواع مختلف سلول‌ های انسانی برخوردار بوده و از آنها می‌ توان در تولید سلول ‌ها و در نهایت بافت ‌های مختلف در بدن انسان استفاده کرد. تاریخچه تحقیقات سلول های بنیادی به قرن نوزدهم برمی گردد و اولین سلول بنیادی واقعی در قرن بیستم کشف شد.
به گزارش خبرگزاری مهر ، سلول ‌های بنیادی چند پتانسیلی هستند، یعنی قابلیت تبدیل به بافت‌ های مختلف اعم از بافت عصبی، عضلانی، پوششی و ...را دارا بوده و این توانایی محور اصلی توجه به سلول ‌های بنیادی است.ضمن اینکه سلول های بنیادی سازنده بدن انسان هستند.
سلول های بنیادی درون جنین در نهایت به سلول، بافت و اندام های مختلف بدن جنین تبدیل می‌شوند.برخلاف سلول های معمولی که قادرند با تکثیر، چند سلول از نوع خود را بوجود آورند، سلول های بنیادی همه منظوره و بسیار توانمند بوده و وقتی تقسیم می شوند، می‌ توانند به هر یک از انواع سلول ها در بدن تبدیل شوند.در واقع سلول های بنیادی از قابلیت خود نوسازی هم برخوردارند.
تاریخچه تحقیقات در زمینه سلول های بنیادی به قرن نوزدهم زمانی که دانشمندان دریافتند برخی از سلول ها می توانند سلول های دیگری را تولید کنند، برمی گردد.در اوایل قرن بیستم یعنی زمانی که توانایی برخی از سلول ها برای تولید سلول های خونی به اثبات رسید، اولین سلول بنیادی واقعی کشف شد.
سلول های بنیادی براساس توانائی خود برای تفکیک، به سه گروه Totipotent ،Pluripotent  و Multipotent  تقسیم می شوند.سلول های بنیادی Totipotent تنها در مراحل اولیه ساخت جنین یافت می شوند.هر یک از این سلول ها یک ارگانیسم کامل همچون دوقلوهای همسان را تشکیل می دهند.
سلول های بنیادی Pluripotent در توده های سلولی درونی غیرمتمایز بلاستوسیست وجود دارند که هر یک از 200 نوع متفاوت سلول های بدن را تشکیل می دهند.سلول های بنیادی Multipotent نیز از بافت جنینی، خون و سلول های بنیادی بزرگسالان مشتق می شوند.
گروه حوزه و دانشگاه خبرگزاری مهر، در گفتگو با چند نفر از متخصصین کشور در زمینه سلول های بنیادی کاربردها و نحوه استفاده سلول های بنیادی در درمان بیماری های مختلف را مورد بررسی قرار داده است. 
دکتر "محمدرضا محمدحسنی" فوق تخصص قلب درباره سابقه کاربرد سلول های بنیادی در درمان بیماری های قلبی گفت: برای اولین بار در سال 2004 میلادی، در کنگره انجمن قلب آمریکا عنوان شد که می توان در ترمیم بافت آسیب دیده قلب در جریان سکته قلبی از سلول های بنیادی استفاده کرد و این موضوع نوید بخش استفاده از این تکنولوژی در درمان نارسایی قلب بود.
این فوق تخصص قلب با تأکید بر این نکته که امروزه بیماری های قلبی و عروقی در اکثر کشورها نخستین عامل مرگ و میر است، معتقد است: کشور ما  نیز از این قاعده مستثنی نیست و در حال حاضر برای درمان نارسایی قلب در مراحل پیشرفته از عمل پیوند قلب استفاده می شود که در جریان آن قلب شخصی که دچار مرگ مغزی شده به شخص بیمار پیوند می شود. این کار نیازمند تیم جراحی با مهارت بالا و امکانات ویژه بوده که علیرغم گذشت سالها از انجام اولین پیوند قلب در کشور ما هنوز مراکز محدودی قادر به ارائه این نوع خدمات درمانی به بیماران نیازمند هستند. 
برای اولین بار در سال 2004 میلادی، در کنگره انجمن قلب آمریکا عنوان شد که می توان در ترمیم بافت آسیب دیده قلب در جریان سکته قلبی از سلول های بنیادی استفاده کرد و این موضوع نوید بخش استفاده از این تکنولوژی در درمان نارسایی قلب بود 
فوق تخصص قلب "محمدحسنی" اضافه کرد: ایده درمان نارسایی قلبی به کمک سلول های بنیادی در سال 1382 برای اولین بار توسط شادروان دکتر "سیدحمید میرخانی" در بیمارستان امام خمینی (ره) مطرح و پس از بررسی کارشناسی، پروژه مشترکی میان بیمارستان امام حمینی و مرکز پیوند مغز استخوان بیمارستان شریعتی طراحی شد و این تیم تحقیقاتی توانست نخستین پیوند سلول های بنیادی به قلب را در خردادماه سال 1383 در بیمارستان امام خمینی (ره) به انجام برساند. وی افزود: سلول های بنیادی در این روش از مغز استخوان خود فرد جداسازی می شود و پس از فرآوری، توسط پزشک از طریق روش آنژیوپلاستی به داخل رگ و یا از طریق روش جراحی به عضله قلب بیمار پیوند زده می شود، بیمار به مدت 6 ماه تحت کنترل و مراقبت قرار می گیرد. هدف از این شیوه درمانی را ترمیم بافت آسیب دیده در جریان سکته قلبی (انفاکتوس میوکارد) است.
دکتر "رضا ملک زاده" متخصص داخلی، خاطر نشان کرد 10 سال پیش برای اولین بار در مرکز تحقیقات خون و هماتولوژی بیمارستان شریعتی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران نخستین تحقیقات و فعالیت های درمانی سلول های بنیادی در کشور آغاز شد و پس از آن دو مرکز تحقیقاتی "گوارش و کبد" و "پیوند مغز و استخوان" به همراه پژوهشکده رویان مطالعات زیادی را بر روی سلول های بنیادی در ایران انجام دادند که از نتایج طرح های مشترک این سه مرکز می توان در درمان سیروز کبدی ( نارسایی کبدی) با سلول های بنیادی نیز بهره برد.
دکتر "سید جواد مولی" استادیار گروه ژنتیک دانشگاه تربیت مدرس در خصوص کاربرد کلینیکی وسیع سلول های بنیادی گفت تا زمانی که تحقیقات کاربردی نشود، نمی توان نتیجه آن را براحتی مشاهده کرد. برای پیشرفت موثر در زمینه سلول های بنیادی باید در بخش هایی از جمله جنین شناسی و بیولوژی مولکولی فعالیت های بیشتری انجام شود و سپس بر کاربردی کردن آن تأکید کرد.
"مولی" با اشاره به کاربرد سلول های بنیادی در ژن درمانی اضافه کرد: سلول بنیادی می تواند در درمان ژن های ناقص بدن موثر واقع شود.به طور مثال؛ اگر ژنی که در تولید انسولین در بدن نقش دارد ناقص باشد فرد به بیماری دیابت مبتلا می شود.در روش های رایج ژن درمانی ژن سالم را وارد سلول می کنند و پس از جواب دادن، آن سلول به بدن فرد پیوند زده می شود تا ضمن تکثیر سلولی، فرد درمان شود.
"هانیه جعفری" کارشناسی ارشد علوم سلولی ملکولی و پژوهشگر پژوهشکده رویان جهاد دانشگاهی که در زمینه تمایز سلول های بنیادی جنینی به سلول های مولد انسولین فعالیت می کند، با تشریح طرحی که بر روی آن فعالیت می کند، گفت: دیابت بیماری است که علاوه بر اینکه 10 درصد مردم کشور به آن مبتلا هستند، هزینه سنگینی نیز بر خانواده ها تحمیل می شود. دیابت به دو دسته تیپ یک و دو تقسیم می شود. دیابت تیپ دو مخصوص افراد مسن و بالای 45 سال است و می توان آن را با رژیم غذایی درمان کرد اما دیابت تیپ یک مخصوص کم سالان است و این افراد به مصرف مرتب و روزانه انسولین احتیاج دارند.
اگر سلول بنیادی جنینی به سلول های بنیادی مولد انسولین تمایز داده شوند و پس از 30 روز کشت سلولی، از میان 10 هزار سلول که تولید می شود تنها یک سلول هنوز خاصیت اولیه خود را داشته باشد به طور حتم باعث بروز سرطان می شود
کارشناسی ارشد علوم سلولی ملکولی "جعفری" اظهار داشت: دانشمندان چند سال پیش موفق شدند از پانکراس ( لوزالمعده ) که شامل سلول های مولد انسولین است به بیماران دیابتی پیوند بزنند تا انسولین در بدن این بیماران تولید شود. این روش موفقیت آمیز بود اما مشکل این است که افراد دهنده برای پیوند کم یافت می شوند و برای پیوند به یک بیمار باید دو نفر سلول بدهند که این موضوع کارآیی پیوند را کاهش می دهد.  این پژوهشگر یاد آور شد: ایده اصلی تمایز سلول های بنیادی جنینی به سلول های تولید کننده انسولین در ایران این است که روشی یافت شود تا با استفاده از آن سلول های "بتای" بیماران دیابتی که مولد انسولین هستند، مجبور شوند با تمایز به سلول مولد انسولین، این سلول ها را در بدن بیمار تکثیر کنند.در این روش می توان قدرت ماندگاری این سلول ها را بیشتر کرد و سیستم ایمنی بدن را طوری تغییر داد که در مقابل ساخت سلول های بتا موضع گیری نکند.
وی تأکید کرد: سلول های بنیادی جنینی به علت اینکه قابلیت تشکیل تومور را دارند نمی توانند در پیوند مورد استفاده قرار گیرند، اگر سلول بنیادی جنینی به سلول های بنیادی مولد انسولین تمایز داده شوند و پس از 30 روز کشت سلولی، از میان 10 هزار سلول که تولید می شود تنها یک سلول هنوز خاصیت اولیه خود را داشته باشد به طور حتم باعث بروز سرطان می شود. بنابراین به جای اینکه بیماری دیابت فرد درمان شود، او مبتلا به سرطان پانکراس شده که بسیار مهلک تر از بیماری دیابت است.
دکتر "کامران علی مقدم" فوق تخصص خون و سرطان بالغین درباره درمان بیماری های خونی با سلول های بنیادی گفت: بسیاری از بیماری ها مانند سرطان خون به دلیل وجود سلول بنیادی ناقص در مغز استخوان ایجاد می شود، در واقع همه سرطان ها از سلول بنیادی معیوب نشأت می گیرند، به همین دلیل نخستین کاربرد سلول های بنیادی بالغ در پیوند مغز استخوان شکل گرفت.
بسیاری از بیماری ها مانند سرطان خون به دلیل وجود سلول بنیادی ناقص در مغز استخوان ایجاد می شود، در واقع همه سرطان ها از سلول بنیادی معیوب نشأت می گیرند، به همین دلیل نخستین کاربرد سلول های بنیادی بالغ در پیوند مغز استخوان شکل گرفت
 فوق تخصص خون این فوق تخصص خون و سرطان بالغین با اشاره به روش های درمانی سرطان ها با استفاده از سلول های بنیادی اظهار داشت: در گذشته تنها سلول های جدید وارد بدن بیمار می شد و درمان پس از چند روز و بهبودی نسبی بیمار رها می شد و همین امر موجب پدیدار شدن دوباره بیماری بود زیرا سلول های بنیادی معیوب همچنان در مغز استخوان وجود داشت. در روش فعلی کاربرد سلول های بنیادی، مغز استخوان معیوب را با شیمی درمانی و رادیوتراپی منهدم می کنند و مغز استخوان فرد سالم پیوند زده می شود و سلول های بنیادی سالم که از آن مشتق می شود، جایگزین خواهد شد.
در این میان پژوهشکده روش های بیولوژی سلولی درمان ناباروری "رویان" به عنوان یکی از مراکز که در زمینه سلول های بنیادی و بدست آوردن رده سلول بنیادی پیشقدم بوده به دنبال تحقیقاتی در زمینه جنین شناسی و سلولی و مولکولی در سال های 76 و 77 پروژه کلان "سلول های بنیادی" را با حمایت دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی آغاز کرد.
برای این کار گروهی بر روی این فعالیت متمرکز شد و علاوه بر روی آوردن به بحث سلول های بنیادی تمامی منابعی که در این خصوص در جهان موجود بود، نیز جمع آوری شد.تجهیزات و امکانات مورد نیاز آماده شد و نیروهای متخصص در این زمینه نیز آموزش های لازم را دیدند تا پژوهشکده بتواند در جامعه علمی کشور در بحث سلول های بنیادی جایی را برای خود باز کند. پژوهشکده رویان در سال 82 موفق شد رده های سلول های بنیادی جنینی موشی و انسانی را تولید، تکثیر و منجمد کند.
پس از چاپ مقالات سلول های بنیادی ایران در مجلات معتبر دنیا، این رده ها در سایت انجمن بین المللی سلول های بنیادی به ثبت رسید و در سال 82 ایران جزء 10 کشور صاحب توانمندی و تولید علم سلول های بنیادی قرار گرفت.