سمينار يك روزه " دين و مدرنيته" روز پنجشنبه به ميزباني موسسه "گفت و گوي اديان" در حسينه ارشاد تهران برگزار شد.
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگي ايرنا، نحستين بخش اين سمينار، گزارش حجت‌الاسلام "محمدعلي ابطحي"، رييس موسسه گفتگوي اديان بود كه اهم محورهاي كاري و برنامه‌هاي موسسه تشريح كرد.
محمدعلي ابطحي گفت: وقتي كه بحث گفتگوي اديان مطرح مي‌شود، بايد بپذيريم كه دين با توجه به قدرت و قوتي كه امروزه در جهان كسب كرده است، از عنصر سخت خود بيرون آمده و ناگزير به گفت و گو شود.
وي اظهار داشت: گرچه دين خود منبع درگيريها نبوده است، ولي دينداراني بودند كه باني جنگ بودند و با برگزاري گفت وگو مي‌توان برخي شبهات مبني بر جنگ طلبي انديشه ديني را برطرف كرد.
"عليرضا علوي‌تبار" مدرس دانشگاه گفت: تحليل رابطه دين و مدرنيته به نوع رويكرد ما در تعريف هر يك از آنها وابسته بوده و به الگويي كه در شناخت دين بكار مي‌بنديم بستگي دارد.
وي در سخنراني خود با موضوع "دين و مدرنيته: سطوح مختلف يك نسبت" افزود: مدرنيته مجموعه‌اي از نهادهاي تحقق يافته و دين مجموعه‌اي از شناخت- ها و در واقع شامل سه عنصر تجربه ديني، باورهاي ديني و كنش‌هاي ديني است.
اين استاد دانشگاه، رابطه اسلام و مدرنيته را در چهار سطح "بيان و تحقق زباني تجربه ديني پيامبر"، "نظام الهياتي از داده‌هاي وحياني"، "فهم و تفهيم" و سطح "دفاع، مقايسه و تعيين اعتبار" قابل تشخيص دانست.
علوي‌تبار رويكردهاي موجود در فهم و تفسير مدرنيته را در دو گروه رويكرد هاي "نهادي"، و "نگرشي- شناختي" قابل طبقه بندي دانست و گفت: پيشنهاد ما در اين بررسي رويكرد دوم است تا بتوانيم به يك نتيجه قابل قبول برسيم.
"ژند شكيبي" استاد دانشگاه "ال اس اي" انگليس نيز گفت: پاسخ قطعي براي پرسش "سازگاري دين و مدرنيته" وجود ندارد.
وي كه با موضوع "دين و مدرنيته و روسيه" در اين سمينار سخنراني كرد، افزود: تاريخ نشان داد كه هميشه برداشت‌هاي متفاوتي هم از دين و هم از مدرنيته وجود داشته است.
اين پژوهشگر حوزه دين، عواملي چون جغرافياي سياسي، ملت‌سازي ، نگراني از هويت زدايي و ساخت نهادهاي كارآمد دولت را در نوع شناخت از دين و مدرنيته بسيار موثر دانست و افزود: هر يك از اين عوامل مجزا، اثري متفاوت بر تصور افراد يك جامعه از دين و مدرنيته مي‌گذارند.
شكيبي يكي ديگر از دلايل ناقص بودن طرح موضوع سازگاري دين با مدرنيته را بررسي‌هاي فلسفي عنوان كرد و گفت: نمونه اين نقص را براحتي در جامعه روسيه و شوروي سابق مي‌توانيم ببينيم.
اين استاد دانشگاه، جامعه شوروي سابق را نخستين كشوري خواند كه با مسئله سازگاري دين و مدرنيته و ترويج آداب و رسوم غربي و غرب گرايي مواجه شد.
ژند شكيبي اظهار داشت: محبوبيت در حال افزايش دين در ميان مردم روسيه امروز و نقش پررنگ تر آن در هويت‌سازي و سياست داخلي كشوري كه بيش از ‪۷۰‬ سال سيستم ضد دين بر آن حكومت كرد، نمونه بسيار زنده تعامل دين و مدرنيته است.
وي تصريح كرد: به دلايل تاريخي و فرهنگي اين كشور تا حد زيادي از دنياي غرب و يا حداقل غرب پروتستان / كاتوليك فاصله داشت، لذا بررسي نوع برخورد و تعامل ميان دين و مدرنيته براي كشورهاي ديگر، به ويژه براي ايراني ها مي تواند بسيار جالب و آموزنده باشد.
"محسن كديور" استاد دانشگاه تربيت مدرس گفت: در طرح سوال استلزامات مدرنيته براي دين، بايد ديد كه خود دين نيز چه استلزاماتي رابراي مدرنيته ايجاد مي‌كند.
وي با موضوع "داد و ستد اسلام و مدرنيته"، سوال رابطه دين و مدرنيته را به رابطه اسلام و مدرنيته محدود كرد و افزود: همواره سه رويكرد در مواجهه اسلام و مدرنيته وجود داشته است.
كديور سه رويكرد "ناسازگاري اسلام و مدرنيته و بطلان مدرنيته (انديشه متشرعان سنتي و سنت گرايان)"، "ناسازگاري اسلام و مدرنيته و اعتبار بخشي به مدرنيته (ديدگاه لايست ها)"و "سازگاري اسلام‌و مدرنيته (ديدگاه نوانديشان و روشنفكران ديني) در اين طبقه بندي قرار داد.
وي سه تفسير "كساني كه معتقدند اسلام بايد با مدرنيته منطبق شود"، "مدرنيته با اسلام منطبق شود" و "تفسير مبتني بر تعامل و سازگاري و مبادله اين دو با هم" را از تفاسير محتمل دانست.
استاد فلسفه و حكمت دانشگاه تربيت مدرس تهران تاكيد كرد: به دنبال گفتگوي ميان دين و مدرنيته بايد به داد و ستد ميان اين دو انديشيد.
كديور معرفت و عمل ديني را در يك طرف معادله و معرفت و عمل مدرن را در طرف ديگر معادله قرار داد و اظهار داشت: در اين بين بايد ديد چه بايد بدهيم و چه بگيريم. "
وي تاكيد كرد: كسي مي‌تواند داد و ستد و گفتگو كند كه بداند كالاي او بي‌نقص نيست و مي‌داند كه چيزي هم دارد كه ديگري مشتري آن است.
"اين شخص بايد بپذيرد دينش كامل نيست و در عين حال مدرنيته نيز نقص دارد و نبايد محو جمال آن شد و با اين رويكرد است كه مي‌توان نكات مثبت اسلام و مدرنيته را با هم منطبق كرد."
محسن كديور تصريح كرد: بايد متواضعانه بپذيريم كه عمل ديني ما نقاط انتقادي دارد و عرفياتي نيز در طول زمان به‌معرفت ديني ما افزوده شده است.
وي گفت: مدرنيته فقط حقوق بشر، حقوق زنان و غيره نيست، بلكه فاشيسم، جنگ ويتنام،تروريسم و بنيادگرايي نوين هم محصول و فرزندان مدرنيته هستند.
اين استاد دانشگاه با تاكيد بر اينكه معرفت جمعي به دست آوردهاي خرد جمعي بشر محتاج است اظهار داشت: وجه نيازمندي اين است كه ما حتي در دينداري خود نيز به عقل بشري و داد و ستد نياز داريم و در مقابل خرد بشري نيز به ره‌آوردهاي انبياء نيازمند است.
"پس مسلمانان و متجدها دو وظيفه مهم دارند، يكي نقد و اصلاح عمل ديني و نقد و اصلاح مدرنيته بر اساس ره‌آوردي‌هاي دين".
كديور با اشاره به اينكه در طول ‪ ۲۵‬تا ‪ ۴۰‬سال اخير نوسازي معرفت ديني داشتيم، ولي نقد مدرنيته نداشتيم، گفت: بايد معيارهايي براي گزارهاي ديني در حوزه اول بازانديشي شوند در غير اين صورت اين گزاره‌ها به موزه تاريخ مي پيوندند.
وي عقلايي بودن يك گزاره را به عنوان مشروعيت آن گزاره ندانست و تاكيد كرد: اگر يك امر ديني عقلايي نباشد، ديني هم نيست، حتي اگر زماني مثل برده داري، براي خود عقلايي بود.
"انديشه ديني بايد در عرصه حقوق زنان، مجازات، حقوق كيفري، حقوق اساسي، حقوق دولت و ملت و عدالت نكاتي را از مدرنيته بگيرد."
كديور گفت: انسان امروز در سه حوزه به دين و وحي نيازمند است، حقيقت يابي، خيربابي و عمل انساني، اعم از عمل فردي يا جمعي، ازجمله نيازمندي هاي دين از مدرنيته است.
وي با تاكيد بر اينكه عقل انسان متعارف و محدود است و نتايج نامحدود ببار نمي‌آورد، افزود: گرچه سنت گرايان در دنياي مدرن زيست كرده و آنرا فهميده‌اند، ولي سنت گرايان هيچ شناختي از مدرنيته ندارند.
وي درباره قائلين به تلقي دوم گفت: اينها معتقدند كه جوهر دين تعبد است و جوهر مدرنيته عقلانيت، لذا نمي‌توان هم مدرن بود و هم مسلمان ديندار.
سمينار يك روزه "دين و مدرنيته" از صبح امروز به ميزباني موسسه "گفت و گوي اديان" در حسينه ارشاد آغاز و تا ساعت ‪ ۱۹‬ادامه يافت.
"سعيد حجاريان"، "عبدالكريم سروش"، "سارا شريعتي"، "محمود صدري"، "حجت الاسلام سيدعلي طالقاني"، "عليرضا شجاعي‌زند" ،"سعيد بيناي مطلق"، "مراد فرهاد پور" و "محمد راسخ" از ديگر سخنرانان اين سمينار بودند.
در اين سمينار همچنين قرار بود آثاري از "علي پايا"، "داريوش شايگان"، "ابوالقاسم فنايي"، "گريس ديويس"، "سيد حسين نصر"، پروفسور "بريان ترنر"، پرفسور"جوز كازانوا"، "مصطفي ملكيان"، "آرش(احمد) نراقي"، "فاطمه كشاورز" و "محمدرضا نيكفر" ارايه شود كه طبق اعلام مجري سمينار سخنراني‌هاي آنها در كتاب مجموعه مقالات سمينار با عنوان "دين و مدرنيته" از سوي موسسه گفت و گوي اديان منتشر خواهد شد.
جوانان و بويژه دانشجويان و شخصيت‌هاي فرهنگي و سياسي كشور از قبيل: "حبيب‌اله پيمان"، "محمدرضا خاتمي"، "محمد توسلي"، "حسن يوسفي اشكوري"، "امير رضايي"، "حميدرضا جلايي‌پور"، "عيسي سحرخيز"، "هادي خانيكي" از جمله شركت‌كنندگان در اين سمينار بودند.