شنبه شب از ديدن تلسكوپ در خيابان تعجب نكنيد!
مراسم نخستين شب «نجوم خياباني» 29 ارديبهشت در ايران و جهان برگزار ميشود
شامگاه شنبه 29 ارديبهشت 1386 (19 مه 2007) نخستين شب جهاني نجوم خياباني برگزار مي شود و منجمان آماتور علاقهمند به نجوم خياباني در سراسر دنيا در اين شب با تلسكوپهاي خود زيباييهاي آسمان را به رهگذران پيادهرو و معابر عمومي نشان ميدهند.
فاطمه عظيملو، عضو هيات دبيران شاخه آماتوري انجمن نجوم ايران در گفتوگو با خبرنگار «علمي» خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) با اشاره به اين كه در بسياري از كشورهاي جهان شماري از منجمان آماتور به ترويج نجوم ميپردازند، اظهار داشت: يكي از پيشگامان چنين كاري «جان دابسون» منجم آماتور و تلسكوپ ساز مشهوري است كه با تلسكوپهاي دست ساز و ساده خود بيش از شش دهه است كه به كمك گروهي از منجمان آماتور دلباخته اجرام آسمان را در پيادهروهاي شهر «سانفرانسيسكو» به رهگذران نشان ميدهد. امروز تلسكوپهاي طرح «دابسون» متداول ترين تلسكوپ آماتوري در جهان به شمار مي روند (تلسكوپ بازتابي دابسوني) و شيوه ترويج نجوم دابسون نيز به نام نجوم خياباني شناخته شده است.
وي افزود: قرار دادن يك يا چند تلسكوپ در يك شب صاف، به خصوص اگر پديده اي در آسمان باشد، رهگذران بسياري را جذب مي كند. بسياري از آنها نخستين بار است كه از درون تلسكوپ به آسمان نگاه ميكنند و ديدن شوق وصف ناشدني نخستين نگاه به حلقه زحل يا گودال هاي ماه همان چيزي است كه «منجمان پياده رو» را سرشار از لذت ميكند. آنها همراه رصد اطلاعات ساده و به خاطر ماندنياي را نيز به همراه نشان دادن تصويري از آن جرم كه با تلسكوپهاي بزرگ تهيه شده است در اختيار مخاطبان خود قرار ميدهند.
عظيملو خاطرنشان كرد: براي هماهنگ سازي و توسعه فعاليت زيباي نجوم خياباني به كوشش دابسون، انجمن بينالمللي نجوم خياباني تاسيس شده است. اين انجمن در شب شنبه 29 ارديبهشت نخستين شب جهاني نجوم خياباني را با همكاري منجمان آماتوري در سراسر جهان برگزار ميكند. در ايران نيز انجمن نجوم ايران - شاخه آماتوري - از طريق ماهنامه نجوم با انجمن بين المللي نجوم خياباني مرتبط شد. انجمن نجوم ايران در همكاري با شب جهاني نجوم خياباني از منجمان آماتور علاقه مند به اين كار در سراسر ايران دعوت ميكند كه در اين شب برنامهاي را در منطقه خود ارائه كنند.
اين منجم آماتور با بيان اين كه شاخه آماتوري انجمن نجوم ايران برنامههاي ويژهاي را در اين شب تدارك ديده است، اظهار داشت: با توجه به ماهيت خاص اين برنامه كه با مراسمي مثل روز نجوم متفاوت است و معمولا بدون اعلام قبلي در خيابانهاي پر رفت و آمد شهر برگزار ميشود، محل برگزاري آن در تهران متعاقبا اعلام ميشود.
وي با بيان اين كه تا كنون بيش از هزار تلسكوپ و منجم آماتور كه در تمام قاره هاي جهان (به جز جنوبگان) پراكندهاند به اين برنامه پيوسته اند، اظهار داشت: دوستداران اين فعاليت در ايران ميتوانند با مراجعه به پايگاه اينترنتي شب جهاني نجوم خياباني اطلاعات بيشتري را كسب كنند و با ارسال نامهاي به نشاني sidewalkastronomynight@earthlink.net علاقه خود را به همكاري در اين برنامه و اطلاعات و نشاني خود را در اختيار بگذارند. كپي الكترونيك اين نامه مي تواند براي ثبت اطلاعات فعاليت منجمان آماتور ايراني در بانك اطلاعاتي انجمن نجوم ايران و تنظيم گزارش اين برنامه در ايران براي اي ميل عمومي شاخه آماتوري انجمن نجوم ايران info@asiac.ir ارسال شود (يا گزارش جداگانهاي به انجمن نجوم ايران ارسال شود).
به گزارش ايسنا، انجمن نجوم ايران براي كساني كه مايلند در اين شب برنامههايي را در كشور اجرا كنند، توصيههايي را ارائه كرده است:
«معابر پر رفت آمد عمومي بهترين انتخاب است به شرط اينكه امنيت كافي براي كار شما و استقرار تلسكوپتان فراهم باشد. براي اين كار هميشه بهتر است با مراكز ذي صلاح در اين زمينه هماهنگ شود مثلا در يك پارك يا فرهنگسراي پر رفت و آمد اين برنامه را با مسئولان آن جا از قبل هماهنگ كنيد و اهميت اين برنامه بينالمللي را با آنها در ميان بگذاريد.
بهتر است اين برنامه را گروهي برگزاري كنيد تا در صورتي كه جمعيت زيادي جمع شدند بتوانيد پاسخگوي سوالات و نظرات همه و امنيت ابزارتان باشيد.
با اطلاعات علمي كافي به سراغ برگزاري چنين برنامه اي برويد و سعي كنيد فقط اطلاعات بسيار ساده و مثالهاي به ياد ماندني و دور از اعداد گيج كننده نجومي را در اختيار مخاطبان رهگذر قرار دهيد.
اين شب برخلاف روز نجوم كه اغلب در مراكز نجومي برگزار مي شود بهتر است در عمومي ترين مناطق (به شرط امنيت كافي) برگزار شود. سعي كنيد در جايي قرار بگيريد كه رهگذران از ديدن تلسكوپ، يك منجم و جلوه هاي آسمان غافلگير كنيد.
نجوم خياباني به صبر و حوصله بسيار زيادي نياز دارد كه بتوانيد پاسخگوي رهگذاني با خلق و خو، رفتار و سوالات متفاوت باشيد. اگر از چنين صبر بلندي برخودار نيستيد تلسكوپتان را به خيابان نبريد.
افق غرب آسمان ابتداي شب 29 ارديبهشت سرشار از زيبايي است. در لب افق عطارد كه كمتر فرصا رصد آن پيش ميآيد ديده ميشود و بالاتر ماه و ناهيد (درخشانترين سياره) در كنار هم (حدود 5 درجهيي) منظره بسيار چشمگيري را پديد آورده اند. كمي بالاتر در امتداد دايرهالبروج زحل هم ديده ميشود و ساعتي از شب كه بگذرد سياره درخشان مشتري نيز از افق شرق سرميزند؛ به اين ترتيب براي رهگذران ناآشنا با آسمان شب فرصتي است كه چند سياره در يك زمان ببينند و با تلسكوپ نخستين نگاه خود را به حلقههاي زحل، گودالهاي ماه و قمرهاي مشتري بيندازند.
جالب است اگر زمان و مشخصات ظهور ماهوارههاي درخشان آن شب (مانند ماهوارههاي ايريديوم) را از پايگاه مرجع رصدگران ماهوارهها استخراج كنيد و به رهگذران اين ماهوارهها را نيز نشان دهيد. آنها بدون شك از پيشبين و ظهور دقيق يك ماهواره در آسمان و مشاهده آن شگفت زده خواهند شد.
سعي كنيد به جاي استفاده از تلسكوپهاي گران بها و پيچيده الكترونيك با ساده ترين تلسكوپها نجوم خياباني را انجام دهيد تا هم به مردم نشان دهيد كه زيباييهاي آسمان با ساده ترين ابزارها هم ديده مي شود و هم خطر كمتري در صدمه ديدن ابزارتان كرده باشيد.
اگر لكه خورشيدي جالب توجهي بر قرص خورشيد است يا تلسكوپ خورشيدي (اچ-آلفا) كوچكي داريد يا اينكه ماه يا زهره در آسمان روز ديده مي شود فرصت مناسبي است كه رصد را پيش از غروب خورشيد نيز انجام دهيد. بخشي از نجوم خياباني نشان دادن جلوه هاي آسمان روز است.»
١٤:٠٥ ٢٦/٠٢/١٣٨٦