*آب؛ گـنـج هزاره سوم*
براي جبران كمآبي در بخش كشاورزي استفاده از روشهاي نوين آبياري ضروري است
سازمان ملل روز جهاني آب در 22 مارس سال 2005 را شروع يک دهه جديد بينالمللي براي فعاليت در بخش آب عنوان کرد و به همين دليل از سوي اين سازمان، سالهاي 2005 تا 2015 به عنوان "دهه آب" با شعار «آب براي زندگي» نامگذاري شد.
به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)- منطقه خراسان، با توجه به رشد ميزان مصرف فعلي آب، گرم شدن کره زمين، تغييرات آب و هوايي، گسترش بيابانها، آلودگي آبهاي زيرزميني و سطحي، کاهش منابع آبي و عدم توفيق در ايجاد منابع آبي جديد، بيشک دهه آينده بحراني با شدت و تهديد جديتري را در جهان شاهد خواهيم بود، هرچند سازمان ملل اميدوار است که در اين دهه دستيابي جهان به اهداف مرتبط با آب و اهداف اعلاميه مربوط به هزاره را که در کنفرانس توسعه پايدار مطرح شده است، افزايش دهد.
ايران با قرار گرفتن در منطقه خشک و نيمه خشک، تنها حدود يک درصد منابع آب شيرين را داراست و از اين حيث مستثني نيست.
به گزارش ايسنا، بر اساس جديدترين گزارش بانك جهاني كاهش سالانه منابع داخلي آب شيرين طي سالهاي 1987 تا 2002 ميلادي در ايران حدود 5/5 برابر كشورهاي ثروتمند، 9/8 برابر كشورهاي با درآمد متوسط و 7/3 برابر كشورهاي فقير بوده است. از سوي ديگر كاهش سالانه منابع داخلي آب شيرين در ايران طي مدت ياد شده 6/8 برابر انگليس، 3/3 برابر امريكا و 7/2 برابر ژاپن بوده است.
ايران در نزولات جوي رتبه 84 جهاني را داراست و ميزان كل بارندگي سالانه در كشور 427 ميليارد متر مكعب است كه تنها 130 ميليارد متر مكعب آب تجديد ميشود. اين در حالي است كه 74 درصد مساحت ايران خشك و نيمه خشك است كه متوسط بارندگي اين مناطق كمتر از 250 ميلي متر است و 13 درصد مساحت ديگر كشور كمتر از 100 ميلي متر بارندگي، 8 درصد بين 500 تا 1000 ميلي متر و تنها 1 درصد مساحت كشور بيشتر از 1000 ميلي متر بارندگي دارد.
كاهش سالانه منابع آب شيرين بين سالهاي 1987 تا 2002 در ايران 9/72 ميليارد مترمكعب بوده است كه از اين ميزان 91 درصد مربوط به كشاورزي، هفت درصد مربوط به مصارف داخلي و دو درصد مربوط به صنعت بوده است كه اين امر نشان ميدهد استفاده از روشهاي نوين آبياري در بخشهاي كشاورزي كشور هنوز كاملا عملياتي نشده است.
در سال 2004 ميزان منابع داخلي آب شيرين تجديد شونده در كشورهاي انگليس، آلمان، آمريكا و ژاپن به ترتيب 145 ميليارد، 107، 2 هزار و 800 و 430 ميليارد مترمكعب بوده است.
سرانه منابع داخلي آب شيرين تجديدشونده در سال 2004 در انگليس 2 هزار و 422 مترمكعب، در آلمان هزار و 297 مترمكعب، آمريكا 9 هزار و 535 و ژاپن 3 هزار و 366 مترمكعب به ثبت رسيده است.
به گزارش ايسنا بر اساس آمار بانك جهاني كاهش سالانه منابع آب شيرين بين سال هاي 1987 تا 2002 در جهان 3 هزار و 807 ميليارد و 400 ميليون مترمكعب بوده كه از اين ميزان 70 درصد مربوط به كشاورزي، 20 درصد مربوط به صنعت و 10 درصد مربوط به مصارف داخلي بوده است.
همچنين طبق اين گزارش در اين سالها كشور هند بيشترين ميزان كاهش سالانه آب شيرين را داشته و كشورهاي آفريقاي مركزي و گامبيا در اين زمينه كاهش نداشتهاند.
از سوي ديگر بيشترين درصد كاهش سالانه آب شيرين از منابع داخلي مربوط به كشور مصر بوده اما در كشورهاي آفريقاي مركزي، كنگو، پاپوآ و گينه نو از منابع داخلي آب شيرين چيزي كاسته نشده است.
بيشترين درصد كاهش سالانه منابع آب شيرين براي امور كشاورزي مربوط به كشور سومالي با 100 درصد و كمترين آن مربوط به كشور ايرلند با رقم صفر بوده است.
طبق اين گزارش بيشترين درصد كاهش سالانه منابع داخلي آب شيرين براي بخش صنعت طي سالهاي 1987 تا 2002 ميلادي مربوط به كشور فنلاند با 84 درصد بوده و كشورهاي افغانستان، چاد، اريتره، اتيوپي و سومالي كاهش در بخش صنعت نداشتهاند.
در عين حال بيشترين درصد كاهش سالانه آب شيرين براي مصارف داخلي مربوط به كشور آفريقاي مركزي با 80 درصد بوده و سومالي نيز در اين بخش كاهش سالانه آب شيرين نداشته است.
به گزارش ايسنا، اين در حاليست كه ميانگين كاهش سالانه آب شيرين در سالهاي 1987 تا 2002 ميلادي در كشورهاي كم درآمد هزار و 245 ميليارد و 400 ميليون مترمكعب، با درآمد متوسط هزار و 662 ميليارد و 300 ميليون مترمكعب و ثروتمند 899 ميليارد و 700 ميليون مترمكعب بوده است.
از سوي ديگر در اين سالها ميانگين جريان منابع داخلي و تجديد شونده آب شيرين در كشورهاي كم درآمد هشت هزار و 95 ميليارد مترمكعب، با درآمد متوسط 25 هزار و 971 ميليارد مترمكعب و ثروتمند 9 هزار و 441 ميليارد مترمكعب به ثبت رسيده است.
20 كشور دنيا از لحاظ منابع آب به همسايگان خود نيازمندند و مصرف آب نيز در هر 20 سال در جهان دو برابر مي شود و به همين دليل است كه جنگهاي آينده جهان را " جنگهاي آب" ناميدند.
در کشور ما 59 درصد از اراضي نياز به آبياري داشته که در دنيا اين رقم 16 درصد است.
به گزارش ايسنا، در ايران توليدات غذايي از اراضي آبي 89 درصد و از اراضي ديم 11 درصد است. در صورتي که در دنيا توليدات غذايي از اراضي آبي 40 درصد و از اراضي ديم 60 درصد است.
امروزه نيازهاي آبي جمعيت حدود 70 ميليون نفري ايران با 93 تا 95 ميليارد مترمکعب آب قابل استحصال اداره ميشود، اما در20 سال آينده بدون ترديد با رشد جمعيت و تقاضا، ارتقاء سطح بهداشت و بالا رفتن استانداردهاي زندگي، اين ميزان بسيار فراتر خواهد رفت.
به گفته کارشناسان، جمعيت ايران با توجه به روند فعلي، تا افق سال 1400 به حدود 100 ميليون نفر خواهد رسيد و آب نقش زير بنايي در توسعه اقتصادي کشور ايفا خواهد کرد.
ايران به دليل موقعيت خاص جغرافيايي، اکنون از سالانه 427 ميليارد متر مکعب ريزشهاي جوي برخوردار است که از اين ميزان سالانه 130 ميليارد مترمکعب آن را منابع تجديد شونده تشکيل ميدهد و بقيه از طريق تبخير و تعرق از دسترس خارج ميشود.
در چنين شرايطي به نظر مي رسد که براي جبران کم آبي در بخش کشاورزي که بزرگترين و مهمترين مصرف کننده آب در ايران است، تغيير الگوي کشت، بهبود راندمان آبياري، افزايش بهره وري و... ضروري است و در اين زمينه استفاده از روش هاي نوين آبياري بيش از پيش بايد مورد توجه قرار گيرد.
اين در حالي است که بازده آب در بخش کشاورزي ايران هنوز 32 درصد است که بايد با اصلاح سياستها اين رقم به 50 درصد برسد.
يکي از راهحلهاي اساسي براي مقابله با بحران آب در آينده مديريت مصرف آب است. از جمله راهکارهاي مديريت مصرف آب، آموزشهاي بهبود شيوه مصرف در بخش کشاورزي، جلوگيري از آلودگي آبها، توجه جدي به شبکه فاضلاب کلان شهرها، مهار آبهاي سطحي، تعيين رويه حقوقي در برداشت آبهاي مرزي با کشورهاي همسايه و نيز در اختيار قرار دادن امکانات لازم جهت صرفهجويي و مصرف بهينه آب به مصرف کنندگان است که در مقايسه با آب بها هزينه ناچيزي خواهد بود.
١٢:٠٥ ٠٢/٠٨/١٣٨٦