خبرگزاری مهر - گروه حوزه و دانشگاه: سلول های بنیادی، سلول های اولیه‌ای هستند که از توانایی تبدیل و تمایز به انواع مختلف سلول‌ های انسانی برخوردار بوده و از آنها می‌ توان در تولید سلول ‌ها و نهایتا بافت ‌های مختلف در بدن انسان استفاده کرد. تاریخچه تحقیقات سلول های بنیادی به قرن نوزدهم برمی گردد و اولین سلول بنیادی واقعی در قرن بیستم کشف شد. چشم انداز آتی این تحقیقات نشان می دهد سلول های بنیادی در آینده در درمان بسیاری از بیماری های صعب العلاج استفاده خواهد شد.
به گزارش خبرنگار دانشگاهی "مهر"، منابع اصلی سلول‌ های بنیادی شامل مغز استخوان، بند ناف و جفت است. امروزه استفاده از این سلول‌ ها جهت ترمیم بافت های آسیب دیده انسانی در حال گسترش است.
سلول ‌های بنیادی چند پتانسیلی هستند، یعنی قابلیت تبدیل به بافت‌ های مختلف اعم از بافت عصبی، عضلانی، پوششی و ... را دارا هستند. این توانایی محور اصلی توجه به سلول ‌های بنیادی است. ضمن اینکه سلول های بنیادی سازنده بدن انسان هستند.
سلول های بنیادی درون جنین در نهایت به سلول، بافت و اندام های مختلف بدن جنین تبدیل می‌شوند. برخلاف سلول های معمولی که قادرند با تکثیر، چند سلول از نوع خود را بوجود آورند، سلول های بنیادی همه منظوره و بسیار توانمند بوده و وقتی تقسیم می شوند، می‌ توانند به هر یک از انواع سلول ها در بدن تبدیل شوند. در واقع سلول های بنیادی از قابلیت خود نوسازی هم برخوردارند.
سلول های بنیادی جنینی از جنین حاصل می شوند. یک جنین 3 تا 5 روزه حاوی سلول های بنیادی است که به شدت در حال تکثیر هستند تا اندام ها و بافت های مختلف جنین را بسازند. افراد بالغ نیز در  قلب، مغز، مغز استخوان، ریه ها و اندام های دیگر خود سلول های بنیادی دارند. این سلول ها مجموعه ‌های درونی مخصوص ترمیم هستند و سلول هایی را که بر اثر بیماری، مصدومیت و کهولت سن صدمه می‌ بینند، دوباره تولید می‌ کنند.

تاریخچه تحقیقات سلول های بنیادی

تاریخچه تحقیقات در زمینه سلول های بنیادی به قرن نوزدهم زمانی که دانشمندان دریافتند برخی از سلول ها می توانند سلول های دیگری را تولید کنند، برمی گردد. در اوایل قرن بیستم یعنی زمانی که توانایی برخی از سلول ها برای تولید سلول های خونی به اثبات رسید، اولین سلول بنیادی واقعی کشف شد.

انواع سلول بنیادی

سلول های بنیادی براساس توانائی خود برای تفکیک، به سه گروه Totipotent ،Pluripotent  و Multipotent تقسیم می شوند.
سلول های بنیادی Totipotent تنها در مراحل اولیه ساخت جنین یافت می شوند. هر یک از این سلول ها یک ارگانیسم کامل همچون دوقلوهای همسان را تشکیل می دهند.
سلول های بنیادی Pluripotent  در توده های سلولی درونی غیرمتمایز بلاستوسیست وجود دارند که هر یک از 200 نوع متفاوت سلول های بدن را تشکیل می دهند.
سلول های بنیادی Multipotent نیز از بافت جنینی، خون و سلول های بنیادی بزرگسالان مشتق می شوند.

کاربرد سلول های بنیادی

در اوایل قرن بیستم مغز استخوان از راه دهان به بیماران مبتلا به کم خونی و سرطان خون منتقل شد
 کاربرد عمده تحقیقات سلول های بنیادی در زمینه پیوند مغز استخوان با استفاده از سلول های بنیادی بزرگسالان است. در اوایل قرن بیستم پزشکان مغز استخوان را از راه دهان به بدن بیماران مبتلا به کم خونی و سرطان خون انتقال دادند. اگرچه این آزمایش در آن زمان موفقیتی را دربرنداشت، اما دانشمندان به واسطه آن دریافتند که می توان سلامتی را به بدن موش های دارای نقص مغز استخوان با تزریق مغز استخوان به خون آنها از بدن موش های سالم، بازگرداند. در اواخر سال 1950 که مردم فرانسه در معرض گازهای رادیواکتیو قرار گرفتند، پزشکان مغز استخوان را از بدن انسانی به بدن انسان دیگر پیوند زدند.
سلول های جنینی در سال 1998 از سلول های موجود در بافت های غده های جنسی جنینی حاصل شد
 در سال 1998 "جیمز تامپسون" از دانشگاه ویسکانسین - مدیسون سلول های گرفته شده از توده سلولی درونی جنین را تفکیک کرد و اولین مسیر تولید سلول های بنیادی جنینی را گسترش داد. در همان سال، "جان گیرهارت " از دانشگاه جان هاپکینز سلول های جنینی را از سلول های موجود در بافت های غده های جنسی جنینی به دست آورد.
سلول های بنیادی کاربردهای فراوانی در علم پزشکی دارند، به طوری که می توان به کمک آنها، عوارض سکته مغزی را در حد چشمگیری کاهش داد. همچنین برای افرادی که در مراحل وخیم بیماری قلبی به سر می برند و در انتظار دریافت قلب پیوندی هستند، می توان در کنار تجویز داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، از روش پیوند سلول های بند ناف به عنوان یک روش کمکی استفاده کرد.
با تبدیل سلول های بنیادی جنین به سلول های ریوی، نخستین گام برای تولید بافت ریه برداشته شده است
 پیوند سلول های بنیادی علاوه بر بیماران قلبی در سایر بیماران نیز نتایج خوبی را به همراه داشته است به طوری که محققان موفق شده اند با تبدیل سلول های بنیادی جنین به سلول های ریوی، نخستین گام را برای تولید بافت ریه بردارند.
شاید روزی دانشمندان بتوانند یک اندام کامل را در آزمایشگاه پرورش داده و آن را جایگزین اندام آسیب دیده بدن کنند. برای این کار باید نوعی چارچوب از جنس پلیمر زیست تجزیه پذیر را به شکل اندام مورد نظر ساخته و آن را با سلول های بنیادی جنینی یا بالغ بارور سازند. سپس عوامل رشد مخصوص آن اندام را به این چارچوب اضافه می کنند تا پرورش اندام را تحت کنترل و هدایت درآورند.

چشم انداز تحقیقات سلول های بنیادی

پس از آنکه چارچوب با بافت خاص آن اندام پوشیده شد، آن را به بیمار پیوند می زنند. با ایجاد بافت از سلول های بنیادی ، چارچوب تجزیه شده و درنهایت یک گوش، کبد یا هر اندام دیگری باقی خواهند ماند. از جمله بیماری هایی که احتمالا روزی با درمان سلولی معالجه خواهند شد، می توان به پارکینسون، دیابت، بیماری قلبی، صدمه به نخاع، سوختگی، آلزایمر و ضعف بینایی اشاره کرد.م/د