مكانيزاسيون رشته تلفيقي از مكانيك ماشين‌هاي كشاورزي و زراعت است كه در جهت بهره‌وري حداكثر از ماشين‌آلات و نهاده‌هاي كشاورزي مانند خاك، كود، بذر و سم حركت مي‌كند.
دكتر منصور بهروزي ـ استاد بازنشسته گروه مكانيك ماشين‌هاي كشاورزي دانشگاه تهران ـ درباره وضعيت نامناسب مكانيزاسيون در كشور به خبرنگار كشاورزي ايسنا گفت: در كشور ما اصلا مكانيزاسيون شروع نشده است. مكانيزاسيون فقط خريد چند تراكتور و ادوات آن براي مزارع نيست و مهم‌تر از آن كاربرد ماشين‌آلات، سرويس و نگهداري و بازده آن‌ها در مراحل مختلف عمليات كشاورزي است.
او افزود: اگر تركيب مناسب ادوات كشاورزي و تراكتور رعايت نشود بازده ماشين پايين مي‌آيد. در كشور ما تراكتورهاي مختلف وارد شده و هنوز هم مشخص نيست كه كدام نوع و توان بايد قالب باشد.
عضو هيات علمي دانشگاه تهران با اشاره به تنوع كم تراكتورها در ايران ادامه داد: كشاورزان اغلب تراكتورهايي با قدرت 65 و 75 اسب بخار در هكتار دارند و اگر كسي بخواهد در باغ كار كند تراكتور سبك ندارد و مجبور است تراكتور متوسط را براي كاري كه 30 اسب بخار نياز دارد به كار ببرد و در نتيجه بازده انرژي پايين مي‌آيد.
به گفته او در كشور ما آماري از ماشين‌هاي كشاورزي وجود ندارد. تعدادي از ماشين‌ها كه عمر مفيدشان تمام شده و بايد از رده خارج شوند هنوز در مزارع به كار مي‌روند و برنامه منسجمي براي جايگزيني آن‌ها وجود ندارد.
او در ادامه يادآوري كرد: وزارت جهاد كشاورزي برنامه بازسازي و نوسازي ماشين‌هاي كشاورزي را در سال 85 شروع كرده ولي به نظر مي‌رسد مانند برنامه‌هاي گذشته چنين هزينه سنگيني پرداخت نشود و دولت با در نظر گرفتن هزينه‌هاي كم براي كارهاي بزرگ فقط موجب اتلاف وقت و هزينه مي‌شود.
بهروزي افزود: مقايسه حجم سرمايه‌گذاري در ساير بخش‌هاي كشاورزي مانند زراعت و باغباني با ماشين‌هاي كشاورزي نشان مي‌دهد وزارت جهاد كشاورزي روي مكانيزاسيون سرمايه‌گذاري نكرده است.
او با تاكيد بر اين كه ضريب مكانيزاسيون براي ايران معيار مناسبي از رشد مكانيزاسيون نيست، ادامه داد: ضريب مكانيزاسيون با فرض استفاده بهينه از تراكتور و ماشين‌هاي الحاقي نتيجه واقعي و درست به دنبال دارد ولي از آنجا كه در ايران استفاده از ماشين‌ها بهينه نيست بنابراين مقايسه سطح مكانيزاسيون كشورها با يكديگر براساس اين معيار هرگز منطقي نيست.
به گفته اين استاد دانشگاه مقدار ضريب مكانيزاسيون در حال حاضر در ايران 63/0، ژاپن 14، آمريكا 2 و انگليس پنج اسب بخار در هكتار است.
او با اشاره به اين كه حتي همين عدد هم در كشور ما درست و دقيق نيست يادآوري كرد: در ايران فقط توان تراكتور و ماشين‌هاي خودگردان محاسبه شده و مسائلي مانند خشك و نيمه خشك بودن منطقه، انرژي زياد لازم براي خروج آب از چاه، تعداد زياد كارگرها در ايران در مقايسه با سطح مشابه در ساير كشورها و توان آن‌ها ناديده گرفته شده است.
عضو هيات علمي گروه مكانيك ماشين‌هاي كشاورزي افزود: طبق برنامه چهارم توسعه مي‌خواهيم ضريب مكانيزاسيون را به 18/1 اسب بخار در هكتار برسانيم البته اين برنامه عملي است ولي آيا به نتيجه دلخواه مي‌رسيم. ممكن است هر كشاورز يك ماشين بخرد ولي از آن استفاده نكند و در نهايت تغييري در عمليات كشاورزي ايجاد نشود.
او در ادامه گفت: بايد از درجه مكانيزاسيون استفاده كنيم يعني ميزان سطوحي را در نظر بگيريم كه عمليات كشاورزي آن‌ها با ماشين انجام مي‌شود.
بهروزي براي حل بخشي از مشكلات مكانيزاسيون پيشنهاد كرد: بايد ابتدا نياز واقعي كشور به مكانيزاسيون و بازده انرژي مشخص شود سپس در جهت تامين ماشين‌آلات موردنياز اقدام شود.
وي هم‌چنين درباره تعيين بازده انرژي در محصولات كشاورزي تصريح كرد: بايد قيمت تمام شده هر محصولي در نهايت قابل رقابت با قيمت همان محصول در ساير كشورها باشد. اگر توانستيم يك محصول را با انرژي برابر يا كمتر نسبت به كشورهاي ديگر توليد كنيم آنگاه مي‌توانيم ادعا كنيم كه توليد آن اقتصادي بوده است.
او يكي از علل مشكلات اقتصادي در محصولات كشاورزي را برنامه‌ريزان وزارتخانه‌هاي علوم، تحقيقات و فناوري و جهاد كشاورزي خواند و گفت: عده خاصي از ابتداي انقلاب تاكنون در اين وزارتخانه‌ها و بعضي نهادهاي ديگر هستند كه برنامه‌ريزي‌هايي با نتايج نامناسب انجام مي‌دهند.
بهروزي افزود: در سال‌هاي گذشته بر اساس همين نتايج نامناسب هرچند سال يك بار وزارتخانه‌ها نظرات اساتيد دانشگاه‌ها را براي تجديدنظر و اصلاح برنامه‌ها مي‌خواستند ولي اكنون اين كار هم انجام نمي‌شود.
عضو هيات علمي دانشگاه تهران با ابراز خشنودي از صحبت رييس‌جمهور مبني بر اين كه "نياز به يك تغيير بنيادي داريم" بيان كرد: تغييرات نبايد فقط در حد تغييرات سطحي مانند تغيير مديران باشد و بايد اقدامات بنيادي انجام گيرد و بهتر است هرچه زودتر وزراي علوم و جهاد كشاورزي خدمات اين گروه را ارزيابي و در صورت نياز با پذيرش واقعيت تغييرات لازم را انجام دهند.
به گفته او ثابت شده كه كشاورزي تجاري با روش سنتي امكان‌پذير نيست و لازم است در رشته‌هاي مختلف كشاورزي مانند باغباني، زراعت، دامپروري، شيلات و در مراتع از ماشين استفاده شود.
وي با انتقاد از شرايط فعلي مكانيزاسيون در كشور افزود: بعد از اين همه مدت كه ادعا مي‌كنم مكانيزاسيون وارد بخش كشاورزي شده است حداقل انتظار مي‌رود در نام اين وزارتخانه تغييري ايجاد شود و نامي از مكانيزاسيون درآن به چشم بخورد تا اثبات شود كه اين موضوع براي دولت هم اهميت دارد.
بهروزي در ادامه گفت: خيلي از ماشين‌هاي مفيد كشاورزي در كشور ما شناخته شده نيستند و بعضي از ماشين‌ها هم اصلا براي ما مفيد نبوده ولي وارد شده‌اند.
او در مورد ترويج كشاورزي در كشور پيشنهاد كرد: يك شبكه تلويزيوني كشاورزي يا تلفن گويا براي ارتباط دو طرفه كشاورزان و كارشناسان از جمله ابتدايي‌ترين ابزاري هست كه مي‌تواند ترويج سنتي كشاورزي را به سيستم‌هاي نوين تبديل كند.
وي از سطح علمي ضعيف دانشگاه‌ها و در نتيجه فارغ‌التحصيلان كشاورزي ابراز نگراني كرد و گفت: مكانيزاسيون در كشور ما مظلوم واقع شده است. زماني كه هنوز افرادي با دانش مكانيزاسيون تربيت نشده بودند رشته مكانيك ماشين‌هاي كشاورزي در دانشگاه‌ها تدريس مي‌شد.
او هم‌چنين افزود: موقعي كه ماشين وارد ايران شد بعد از مدتي دولت به اين نتيجه رسيد كه به افرادي نياز دارد كه نحوه استفاده، تنظيم و بهره‌برداري از سرعت و توان ماشين‌ها را بداند و در نهايت نياز به مكانيزاسيون احساس شد.
بهروزي تدريس رشته مكانيك ماشين‌هاي كشاورزي در دانشكده كشاورزي را اشتباه خواند و تاكيد كرد: اين رشته بايد در دانشكده فني تدريس شود تا ضمن تبادلات اطلاعات دانشجويان با ساير رشته‌هاي فني امكانات لازم براي آن‌ها وجود داشته باشد و در اين صورت مكانيزاسيون به صورت بين رشته‌يي در دانشكده‌هاي كشاورزي و فني آموزش داده مي‌شود.
عضو هيات علمي دانشگاه تهران در مورد استفاده از سيستم‌هاي كشاورزي ماهواره‌يي در كشور گفت: به دليل اين كه در بحث مكانيزاسيون كشاورزي خوب عمل نكرده‌ايم و كشاورزان اطلاعات كافي ندارند بهره‌گيري از كشاورزي ماهواره‌يي يك نياز فوري است.
وي افزود: براساس كشاورزي جديد نياز نيست به همه قسمت‌هاي زمين كود يكساني داده شود و يا در موقع حمله آفت‌ها، سم يكساني براي همه نقاط مزرعه به كار رود و تنها منبعي كه در شرايط كنوني با اين سطح امكانات و اطلاعات مي‌تواند كشاورز را ياري كند سيستم كشاورزي ماهواره‌يي است كه خود همه اطلاعات را در اختيار كشاورز مي‌گذارد.
او خاطرنشان كرد: لازم است بين مكانيزاسيون ضعيف فعلي و كشاورزي نوين با سيستم ماهواره‌يي پل بزنيم و الان بهترين زمان براي اين كار است.
وي تصريح كرد: در كشورهاي پيشرفته كشاورزان آگاه‌ترند و با موقعيت مكانيزاسيوني كه دارند كشاورزي را به خوبي انجام مي‌دهند و آن‌ها به دنبال كشاورزي ماهواره‌يي هستند تا عمليات را بهتر انجام دهند ولي در كشاورزان كشورهاي جهان سوم مي‌خواهند از شرايط بد به خوب برسند بنابراين استفاده از چنين سيستمي براي ما واجب‌تر است تا كشورهاي پيشرفته.
بهروزي در ادامه يادآور شد: با توجه به هزينه‌هاي زياد كشاورزي ماهواره‌يي تنها در شرايطي موفق خواهيم بود كه دولت نظر مساعدي به آن داشته باشد.
او با اشاره به آبياري قطره‌يي و روند رشد آن در كشور افزود: تجربه آبياري قطره‌يي نشان مي‌دهد تا زماني كه دولت تسهيلات 90 درصدي براي اين طرح قائل نشده بود استفاده نمي‌شد بنابراين در اين مورد تشويق و تسهيلات دولت مهمترين ركن ترويج كشاورزي ماهواره‌يي است.
وي در پايان تاكيد كرد: براي شروع كشاورزي ماهواره‌يي مي‌توانيم از مزارع بزرگ مانند دشت مغان با 48 هزار هكتار مساحت، آستان قدس يا صنايع جنبي نيشكر با 80 هزار هكتار زمين به طور آزمايشي شروع كنيم و اگر نتيجه رضايت‌بخش بود كه قطعا چنين است اين شيوه را به كل كشور تعميم دهيم.