پـژوهش درآئیـنه آمـوزش
پيرامون پژوهش در ايران مقالات زيادي نگارش شده است و هركدام از زاويهاي به اين مهم پرداختهاند كه در جايگاه خود قابل تحسين، تامل و تعمق است.اما اهميت و حساسيت موضوع ميطلبد تا پژوهشهاي بنيادي اما كاربردي پيرامون پژوهش در ايران صورت پذيرد. يكي از موانع مهم پژوهش در ايران، غيركاربردي بودن آن است با صرف بودجه هاي هنگفت و در عين حال، عدم گرهگشايي از مشكلات جامعه.مشكلات موجود در جامعه در حوزههاي گوناگون بهترين سند براي حقانيت غيركاربردي بودن پژوهش دركشور است. طرح اين مشكل به منزله عدم وجود مشكلات ديگر در اين عرصه و يا ناچيز شمردن آنها نيست بلكه اقتصاد پژوهش ميطلبد تا ضمن جهتگيري صحيح پژوهش در كشور از بودجه پژوهش به صورت بهينه استفاده شود. عليرغم پايين بودن سرانه تحقيقات در ايران نسبت به بسياري ازكشورها، نگارنده معتقد است، مشكل پژوهش در ايران از پائين بودن اعتبارات تحقيق و پژوهش نيست بلكه ناشي از موارد متعددي است از قبيل:
1-عدم تحقق اراده ملي در امر پژوهش
2-نابساماني حوزه پژوهش،جزيرهاي بودن آن و فقدان نگرش سيستمي
3-فقدان فرهنگ پژوهش در جامعه
4-عدم تربيت محقق متعهد
5-جهتمند نبودن پژوهش
6-غيركاربردي بودن پژوهش
7-مشتري مدار نبودن پژوهش
ضعف نظام آموزشي كشور-8
نگارنده،در شمارههاي 11و 12 فصلنامه آفتاب دانشگاه تحت عناوين: "تحقيق و پژوهش در كشور خودنيازمند پژوهـش است" و " توسعه دانش محور" به مبسوط به مشكلات پيرامون پژوهش در كشور و ارائه راهكار پرداخته است.در اينجا از زاويه ديگر و نگاه به پژوهش با رويكرد آموزش صورت گرفته است.
ضعف نظام آموزشي كشور:
يكي ازمشكلات مهم در آموزش كشور، فقدان پيوند و انسجام ميان دو نهاد عمده آموزشي(آموزش و پرورش وآموزش عالي) است. به گونهاي كه اين گسستگي موجبات آسيبپذيري نهاد آموزشي دركشور را فراهم آورده است.
از ويژگيهاي آموزش ميتوان به: جهت دار بودن، درخدمت جامعه قرارداشتن، بهرهگيري از الگوي واحدآموزش و استمرار آن جهت تحقق اهداف آموزش اشاره كرد.
وجود دوگانگي در سيستم آموزش كشور، از ابتدايي تا متوسطه و از متوسطه تا دانشگاه با متد مختلف و شيوههاي خاص خود ضربه بزرگي برآموزش هدفمند و رو به جلو وكارآمد و درخدمت جامعه است. يكي از نقايص مهم اين ثنويت و دوگانگي آموزشي، ضعف پژوهش دركشور ميباشد، همان موضوعي كه توليد علم را دركشور دچار اختلال وفترت كرده است.مشكل از آنجا آغازميشود كه در نظام آموزش و پرورش كشور، اساساً تحقيق و پژوهش جايگاه چنداني ندارد و دانشجوي آينده، دوران نسبتاً طولاني دوازده سال تحصيلي را بدون پژوهش دنبال ميكند و آموزش، بيشتر در قالب تئوري و مباحث سطحي و غير عملياتي دنبال ميشود و پس از ورود به دانشگاه تا بخواهد خودرا با تحقيق و پژوهش وفق دهدو واحد روش تحقيق را گذرانده و با مباني تحقيق آشنا شود، فارغالتحصيل ميشود.فاصله ميان دانشآموز سال آخر دبيرستان با دانشجوي سال اول دانشگاه، يك كنكور است كه خود مبتني بر خيل محفوظاتي است كه تنها بدرد سئوالات تستي كنكور ميخورد كه شيوه گزينش دانشجو در ايران نيز خود مشكل ديگري است كه به صورت ناقص در ايران برگزار شده و تكيه دانشجو صرفاً برمباحث نظري است بدون تحليل و آناليز و غيركاربردي. بخاطر همين نقيصه نظام آموزشي، همه آرزو و قبله آمال داوطلبان دبيرستاني ورود به دانشگاه است.در هرحال چه در صورت موفقيت دانشآموز و تبديل شدن به دانشجو و چه در صورت عدم موفقيت در عبور از سد عظيم وكابوس دهشتزاي كنكور و باقي ماندن در كسوت دانشآموز،جامعه ما از آفت آن بركنار نيست و دانشگاههاي ما از اَُفت علمي مصون نيستند.
در صورت موفقيت درآزمون،دانشجو با خيال آسوده طول مدت تحصيل را بدون دغدغه زياد سپري ميكند چون به هر شكل ممكن واحدها را ميگذراند و مهم عبور از سد كنكور و ورود به دانشگاه بوده است و درصورت عدم موفقيت،همه چيز را از دست داده است و او ميماند با تحقييرهاي اطرافيان،از دست دادن منزلت اجتماعي،عدم اشتغال و كاريابي به علت بي مصرفي معلومات نظري ، محفوظات سطحي و ... و نتيجه آن توليد افسردگي براي خود و خانواده و اطرافيان و عواقب بسيار ناپسند اجتماعي، باز توليد آن ميباشد.اين آفت بزرگ و بررسي عواقب سوء آن در نظام آموزش و پژوهش كشور و نيز در سطح جامعه،بحث مستقلي را ميطلبد كه در فرصتي ديگر بدان پرداخته خواهدشد.
پيشـنهاد:
سياستگزاران آموزشي كشور اعم از متوليان وزارتين آموزش و پرورش و علوم تحقيقات و فنآوري بايد باز تعريف جديدي از آموزش هدفمند در كشور داشته و شكاف عميق ميان اين دو نظام آموزشي كشور را كنند.
آموزش و پرورش بايد دانشآموز محقق و پژوهشگر تحويل دانشگاه دهد و آموزش عالي، دانشجويان جامعه نگر. و اين مهم در گرو طي شدن پروسه ذيل است:
1-بازنگري مجدد نظام آموزش و پرورش و آموزش عالي با نگاه تلفيقي و پيوسته
2-تشكيل شوراي عالـي آمـوزش مركب از سياستگذاران و متوليان هر دو نهاد آموزشي كشور
3- باز تعريف جايگاه پژوهش در نظام آموزشي
4- بازنگري نظام درسي آموزش و پرورش و توانمندسازي دانش آموزان جهت ورود به بازار كار
5- بازخواني شيوه گزينش دانشجو (كنكور سراسري
6 -ايجاد روحيه تحقيق وپژوهش از آغاز پروسه آموزش در آموزش و پرورش
گفتنی است ،این مقاله توسط علی اصغر هدایتی رییس جهاددانشگاهی واحد علوم پزشکی شهید بهشتی و عضو هیات علمی این نهاد تدوین شده است.
١١:٠٤ ٠٩/١٢/١٣٨٤